-غلط های املایی مشهور

-غلط های املایی مشهور

باتلاق/ باطلاق:  واژه ی  باتلاق ترکی اسـت، نه عربی. پس نوشـتن آن با حرف « ت» درسـت اسـت.

باغ ها / باغات: واژه ی  باغ فارسی اسـت و  جمع بسـتن آن به « ات » عربی  نا درسـت اسـت.

بوالهوس / بلهوس: پیشـوند «  بُل » برسـر برخی واژه های فارسی می آید ومعـنای پـُر،  بسـیار و فراوان دارد، برابر این پیشوند در زبان عربی ابو می باشد که برای واژه های عربی به کار می رود و کوتاه شده ی آن را به صورت  بو می نویسند. پس«  بُل »  برای واژه های فارسی ( مانند بلکامه: پر آرزو،  بلغاک: پر شور) و «بو»  برای واژه های عربی (مانند بوالهوس : پر هوس، بوالعجب: پر شگفتی) درست است.

بوته / بته: معـنای این واژه، گیاه پـر شاخ و برگی اسـت که تنه ی ضخیم نداشـته باشـد و زیاد بلند نشـود و املای درسـت آن بوته اسـت.

به نام / بنام: در زبان عربی حرف جر « ب » را هـمیشـه باید به کلمه ی  بعد که مجرور اسـت متصل نوشـت، اما در زبان فارسی حرف اضافه « به» را باید همواره جدا از کلمه نوشـت. مگر در اشکال کهن مانند:  بدین  و بدو.، زیـرا اگر چون این  ننویسـیم  در موارد بسیاری امکان به جای یکدیگر گرفته شدن  واژه ها و معانی (التباس معنی)  وجود دارد، مانند همین «به نام» و  «بنام » که هر کدام جای کاربرد ویـژه ای دارد. به این نمونه ها دقت کنید:  او نویسـنده ی بنامی بود  و یا « من او را به نام نمی شـناختم».  به همین ترتیب  اگر  « به روی» را  « بروی»  بنویسیم معلوم نخواهد شـد که مراد چیسـت؟ آیا منظور از « بروی»  فعلی از مصدر رفـتن اسـت، مانند برو، بروی و... .یا آن که مثلن می خواهـیم بنویسـیم که:  این قـلم به روی میز اسـت  یا اگر ما « به درد » را « بدرد » بنویسـیم بازهم شباهت معـنا رخ می دهد، زیرا « بدرد : یعنی پاره کند و » به درد « یعنی به غم و اندوه».  به همین گونه اند صد ها واژه که باید به  هنگام نوشـتن آن ها با احتیاط بود، مانند: به دل و بدل، به شـتاب و بشـتاب، به کار و بکار، به گردن و بگردن، به کس و بکس، به همان و بهمان، به گردش و بگردش، به چشم و بچشم، به هر و بهر، به خر و بخر، به دوش و بدوش، به بار و ببار، به خواب و بخواب و غیره ...

بها / بهاء :  بها  به معنی قیمت ، ارزش و نرخ چیزی است . اما معنی  بهاء روشنی ، درخشندگی ، رونق ، زیبایی و نیکویی است و به معنای فر وشکوه و زینت و آرایش نیز به کار رفته است . مانند بهاء الدین یا بها ء الحق و یا بها ء الملک که معنای آن ها رونق دین ، شکوه دین و شکوه کشور است.  در پشت جلد ( پوشانه ) برخی از  کتاب ها می نویسند : بهاء .... ریال . که سخت نادرست است .

پایین / پائین:. شاید گروه بسیاری از پارسی نویسان روزانه ده ها بار  همزه ی عربی  را در نوشته های خود به کار می برند و نمی دانند که این نشانه ی نوشتاری عربی  درزبان پارسی جایی ندارد. براین پایه نوشتن واژه هایی مانند « پائیز » ، « پائین » ، «موئین » ، «روئین» ، « آئین » ،« پر گوئی» ، « چائی »،  « امریکائی » و... نادرست است و باید پاییز ، پایین ، مویین ، رویین ، آیین ، پر گویی ، چایی،  آمریکایی  و چون این ها نوشت.

تاس / طاس: تاس واژه ای فارسی اسـت که عرب ها آن را گرفته و طاس می نویسند (معرب کرده اند)، یعنی ایرانیان  باید آن را  به حرف ت بنویسند.

تراز/ طراز: تراز واژه ای فارسی است که عرب ها آن را گرفته و طراز می نویسند (معرب کرده اند). به همین سـبب « تراز» و همه ی ترکیبات آن باید  با حرف « ت» نوشـته شـود. مانند: تراز نامه، هم تراز، ترازکردن و مانند این ها.

تپیدن / طپیدن :  تپیدن  واژه ای فارسی اسـت. و باید  با حرف « ت » نوشـته  شـود و  نوشـتن واژه های مشـتق از آن نیز  مانند:  تپش،  تپنده، تپید، تپاندن و مانند آن نیز بایسته است. همچنان واژه هایی مانند تالار، تپانچه، تنبور، تشـت وتهران که فارسی اند، نباید با « ط» نوشـته شـود.

  دیگر آن که در زبان عربی، هم ت وجود دارد و هم ط. مانند تابع و طبیب. از این رو واژه های عربی را می توان  به همان صورت عربی نیز  نوشت.  نکته ی دیگر آن که: اگر کلمه ای مربوط به زبان های بیگانه ی دیگر باشـد، به ت نوشـته می شـود. مانند: ایتالیا، اتریش، اتیوپی، امپراتور، ترابلس. اما برخی نام های خاص مانند سـقراط و بقراط و افلاطون و مانند آن ها  که از رهگذر زبان عربی وارد زبان فارسی شـده است می تواند به همان صورت عربی هم نوشته شود و گر نه چه فرقی  با اسـامی عربی چون حافظ، نظامی، ملا صدرا، ابوریحان و جز آن دارد که در آن ها تغییری ایجاد نمی شود.

ثواب / صواب: نوشـتن یکی از این واژه ها به جای دیگری  نیز یکی از غلط های رایج در املای زبان فارسی اسـت. در حالی که ثواب وصواب معانی جدا گانه ای  دارد و نباید آن ها را با هم اشـتباه کرد. ثواب اسـم است به معـنی « مزد و پاداش » ، اما صواب صفت اسـت به  معـنی  «درسـت، به جا و مناسـب».

جذر/ جزر: برخی ها درکاربرد درسـت این دو واژه نیز  اشـتباه می کنند.  جذر به معـنای ریشـه اسـت و در ریاضی  نیز عددی اسـت که آن را در خودش ضرب می کنند. مانند عدد 3 که وقتی آن را در خودش ضرب کنند عدد ? به دست می آید که آن را مجذور می گویند.  جزر اما فرو نشـسـتن آب دریا، بازگشـتن آب دریا و ضد مد می باشد.

جرأت/ جرئت: این واژه را باید جرات نوشت و به صورت جرئت اصلن وجود ندارد.

حایل / هایل: این دو واژه را نیز برخی  با یکدیگر اشـتباه کرده و به جای هم به کار می برند. حایل اسـم اسـت به معـنای چیزی که پرده وار میان دو چیـز واقع شده و مانع از اتصال آن دو گردد. اما هایل صفـت اسـت  به معنای ترسـناک:

شـب تاریک وبیم موج و گردابی چنین هایل / کجا دانند حــال ما سـبکـسـاران سـاحل ها

( حافظ )

خرد/ خورد: معـنای واژه خُرد کوچک و ریز و اندک اسـت مانند: خرد سال یا خرده فروشی، و واژه خورد سـوم شـخص مفرد از مصدر خوردن است در زمان گذشته. نمونه های دیگر:  سالخورده یا خورد و خوراک

---

تهیه و تنظیم : بخش ادبیات تبیان

اهمیت زبان فارسی در عصر دهکده جهانی

اهمیت زبان فارسی در عصر دهکده جهانی

جهانی‌شدن- محمد عجم:
در سال‌های اخیر برخی نویسندگان و وبلاگ‌نویسان گمان می‌کنند که دهکده جهانی منجر به نابودی زبان فارسی خواهد شد.

آنها نمی‌خواهند بپذیرند  که فارسی تنها یک زبان نیست بلکه یک فرهنگ و یک تمدن و یک بخش اصلی هویت ایرانی است.

آنها همچنین با کم انصافی  به زبان فارسی و به کوشندگان و  زنده نگهداران این زبان  می‌تازند و این زبان  را نازا، بی اثر و مرده می پندارند.

زبانهای دنیا را 6 هزار دانسته اند بعضی از این زبانها  بسیار به هم شبیه هستند بنابراین همه زبانها را می توان  در 20 گروه عمده  جای داد یکی از مهمترین گروههای زبانی هندو ایرانی است که تمامی زبانهای شبه قاره هند – ایران و اروپایی را دربرمی گیرد.

زبان فارسی را تمام مردم ایران، افغانستان و اکثریت تاجیکستان و ازبکسان می دانند. اقلیتی نیز در هند، پاکستان، سین کیانک، قرقیزستان و منطقه اوراسیا و  کشورهای عربی خلیج فارس این زبان را می فهمند.هندی ها و پاکستانی ها و کردها با کمترین ممارستی می توانند فارسی را بفهمند.اکنون یک میلیارد انسان شبه قاره و آسیای میانه  شمارش اعداد فارسی را براحتی می توانند بفهمند.

در روزگار ابن بطوطه وی در تمام مناطق غیر عربی که سفر کرده با زبان فارسی مشکل گفتاری خود را حل می کرده است. حتی در چین و بلغارستان و ترکستان  در تمام زبانهای دنیا کلماتی از فارسی وجود دارد و از این نظر با زبان یونانی قابل مقایسه است.

فارسی برترکی، عربی و مغولی تاثیر فراوانی گذاشته و بسیاری از کلمات در این زبانها ریشه فارسی دارند. فارسی باستان( اوستایی) ابتدا به خط زند نگاشته می شده است کردی و لری باقی مانده واژگان ماد و فارسی باستان است از میان‌ زبانها و گویش های‌ موجود فلات‌ ایران‌ "پشتو"نیز نزدیک‌ترین‌ خویشاوندی‌ را با زبان‌ اوستایی‌ دارد.

زبان‌ اوستایی‌ به‌ موازات‌ و هم‌زمان‌ با سانسکریت‌ جریان‌ داشته است این دو زبان ، مادر زبانهای هندو اروپایی محسوب می شوند. از به هم آمیخته شدن فارسی دری با فارسی اوستایی با واژگان عربی ، فارسی نوین شکل گرفته است.

گو اینکه‌  بسیاری از مردم‌ ایران‌ واژه‌ی‌ "فارسی‌"را همیشه‌ بر هر گونه‌ زبانی‌ که‌ در مملکت‌ رواج‌ داشته‌ اطلاق‌ کرده‌اند. در ایران گویش های متعددی وجود داشته  که  بعضی گویش های ایران را می توان زبان نامید مانند مانند آذری آرانی ، کردی،  پشتو و ...  در گذشته‌، دو زبان‌  گسترده تر که‌ به‌ طور هم‌زمان‌ رونق‌ داشته‌اند به‌ "فارسی‌ دری‌" و "فارسی‌ پهلوی" مشهور بوده‌اند.

 زبان فارسی از  قدیم ترین زبانها و از گروه زبانهای هندو  ایرانی ( آرین)  است که  زبانی پیوندی است  این گروه زبانی مجموعه ای از  چندین  زبان را شامل می شود که بزرگترین جمعیت جهان به این  گروه سخن می گویند  و صدها واژه مشترک میان فارسی و آنها وجود دارد.

 ریشه بسیاری از کلمات اساسی زبانهای اروپایی مانند:  است - پدر- برادر – خواهر- مردن ، ایست  و .....  یکی است از  زبان فارسی  امروزه  دهها کلمات بین المللی مانند بازار-کاروان – کیمیا- شیمی- الکل – دیتا – بانک – درویش -  آبکری – بلبل – شال – شکر – جوان – یاسمین – اسفناج- شاه – زیراکس – زنا – لیمون - تایگر – کلید-  کماندان – ارد (امر، فرمان) استار – سیروس-  داریوش- جاسمین ،  گاو ( گو= کو) – ناو- ناوی- توفان – مادر-  پدر- خوب – بد- گاد- نام – کام گام – لنگ لگ –لب- ابرو – تو – من - – بدن- دختر( داتر)  -      و... و... به همه و یا بیشتر زبانهای  مهم دنیا راه پیدا کرده است .

البته  زبان فارسی همانطور که واژگانی از زبانهای همسایه اش گرفته واژگان زیادی نیز به آنها  واگذار کرده ، تاثیر شگرف زبان فارسی بر زبانهای شبه قاره هند نیاز به توضیح ندارد در مورد تاثیر فارسی بر زبان ترکی نیز مطلب زیادی گفته شده  این تاثیر کم و بیش در تمام زبانهای دنیا وجود دارد که در مقالات بعدی گسترده تر به  آنها خواهیم پرداخت.

زبان فارسی زبان بین المللی عرفان است چه بسیار عارفانی که از ترک و عرب و هندی  کتابهای عرفانی خود را به فارسی نوشته اند.   مکتب‌ تصوف‌ هندوایرانی‌  که  از طریق‌ ایران‌ به‌ آسیای‌ غربی‌ و حتی‌ شمال‌ آفریقا نشر یافت‌  بیشتر کتابها و متون خود را ‌ به‌ نثر یا شعر فارسی‌ نوشته‌ شده‌ و زبان‌ تصوف‌ در شبه‌ قاره‌ی‌ هند و حتی در میان ترکان همواره‌ فارسی‌ بوده‌ است‌.

در زبان های اروپایی و از جمله در  انگلیسی امروز  نیز کلماتی با ریشه فارسی وجود دارد و صدهها کلمه مشترک میان فارسی و زبانهای اروپایی  وجود دارد مانند بهتر(بتر)- خوب(گود)- بد-  برادر- داتر( دختر) مادر- پدر( فادر، پیر،پیتر) کاروان_ کاروانسرا_ بازار- روز  و....

:bad,best,paradise,star,navy,data,burka,cash,cake
 bank  ,bak,check,roxan,sugar,cow,divan,mummy,penta,me
,father,mother,tab, orange, magic ,rose ......

و اینها را می‌توان تا بیش از  700 کلمه ادامه داد و دلیل این اتفاق زبان باستانی سنسکریت هست که زبان مادری تمام زبانهای نوین  هندو اروپایی  می باشد.
 
در کتب مقدس واژگانی از فارسی وجود دارد مانند  پردیس( فردوس) در انجیل – تورات و قران .

بسیاری از نامهای جغرافیایی و نام  مکانها  در خاورمیانه و شمال آفریقا  از زبان فارسی است مانند بغداد- الانبار- عمان ( هومان) – رستاق – جیهان -  بصره ( پس راه) – رافدین – هندو کش – حیدر آباد – شبرقان ( شاپورگان) -  تنگه  و ....

روند اثرگذاری زبان فارسی و عدۀ سخن سرایان فارسی دردوران سلجوقیها وعهد عثمانی درکشور ترکیه مبسوط است. در خصوص اثرگذاری زبان فارسی می توان به شاه طهماسب صفوی  اشاره کرد که به زبان فارسی و به تخلص خطایی شعر می سرود و مجموعه می نگاشت. همچنان از عثمانی ها سلطان سلیم و سلطان سلیمان به فارسی شعر سروده اند.
 
بیش از دویست  واژۀ فارسی را در هریک از  زبان قرقیزی، قزاقی ، ایغوری و ترکمنی می یابیم که بمرور سده ها از اینسوی دریای آمو بآنطرف نفوذ کرده است.

در مالایا  در جوار قریه بنام سامودرا، قبر حسام الدین نامی وجود دارد که در سال 823 هجری درگذشته است. سنگ قبر او در مالایا بی نظیر است. این اشعار از ابیات سعدی روی آن نوشته و حکاکی شده است:

بسیار سالها بشر خاک ما رود

       کاین آب چشمه آید و باد صبا رود

این پنج روز مهلت ایام آدمی

       بر خاک دیگران به تکبر چـرا رود

بیش از 350 کلمه فارسی در زبان اندونزیایی  بازشناسی شده است واژه های (خوش= خیلی خوب)، (سودا)، (بازرگانی)، (کار)، (کدو)، (نان)، (خرید فروش) (حروف ربط از، به، هم) وامثال آن در اندونیزیای امروزه رایج است.

نمونه ای از شاعرآلبانیایی (آبوگویچ) از قرن نهم میلادی داریم:

رخت ز آه دلم گر نهان کنی چه (نیست) عجب

      کسی چگونه نهد شمع در دریچۀ بــــاد

شاعران پارسی گفتار و نویسندگان نامدار در قلمرو یگوسلاوی قدیم و سرزمین قفقازمانند نرودویچ و بابا سرخیان آثاری از خود بجا گذاشته اند که سومه های نفوذ زبان فارسی را درآن نقاط جهان تمثیل می کنند.

برای هفتصد سال فارسی زبان اداری  هندوستان بود تا اینکه درسال 1836م چارلز تری ویلیان  زبان انگلیسی را بجای زبان فارســــی رسمیت داد .

روی مزار جهان آرا (دختر شاه جهان) این بیت نگار  شده است:

بغیر سبزه نپوشد کسی مزار مـرا

      که قبرپوش غریبان همین گیاه بس است

همچنین برلوحه سنگ مزار نورجهان وجهانگیر (درتاج محل) این شعر نورجهان حک شده است:     برمزار ما غریبان نی چراغی نی گلی
نی پر پروانه سوزد نی سراید بلبــلی.

بعضی از عوامل  سادگی زبان فارسی

1- ترکیبی و پیوندی بودن زبان فارسی و  نداشتن " حرف تعریف" ( "article") و جنس مذکر و مونث و خنثی  است. در فرانسه – آلمانی – انگلیسی و بسیاری از زبانها این مشکل وجود دارد   برای پیوند دو نام یا نام و صفت تنها از آوای "اِ" (e) سود می بریم. عد و معدود از هم تبعیت نمی کند و ادای اصوات بدون حرکات سخت حلقی و زبانی بیان می شود .

2- در فارسی گاهی با تبدیل یک آوا معنی دیگری از کلمه حاصل می شود مانند تبدیل  حرف "ب " به حرف  " و" در کلمه  بالا – والا  که در اینجا والا معنی  عظیم و مهم می دهد. 

3- تمام  نامها بدون استثنا  در زبان پارسی می توانند  با "ان" و یا "ها" جمع بسته  شوند .

4- در فارسی با یک ریشه ، کار ریشه های دیگری می توان ساخت  و با افزودن پسوند و پیشوند به کلمات می توان دهها کلمه ساخت مانند  دل – دانش  و ... که برای هرکدام می توان 20 کلمه ساخت مانند دل بر- دل داده - پردل – کم دل- دل سوز – دل رحم – دل سنگ-  دلگر – دلدار - بی دل - بادل – نادل - دل جین – دلچی  و .....  دانشگاه - دانشجو – دانش ورز -  دانشمند، دانشیار- بی دانش ، پر دانش - دانشی، دانشور، دانش آموز، دانشجو ، دانش پژوه ،  در فارسی وزن های  گوناگون وجود ندارد و بدون شکستن ریشه ، اسم فاعل و مفعول و ..  ساخته می شود  که  اینها همگی یادگیری زبان فارسی را آسان می کند.

بخشی از سختی آموختن زبان پارسی برای بیگانگان  نبودن حروف همتای آوا ها در الفبا ( زیر و زِبَر و .. e,a,o,u,..)  است که این نیز قابل رفع است. 

بزرگان کهن ادب فارسی از خط کوفی که قرائت آن برای غیر عرب بسیار مشکل بود  توانستند خط فارسی و اعراب و نقطه گذاری را  ابداع کنند ولی  تقریبا هزار سال است  که این شیوه نگارش بدون تحول و تکامل باقی مانده و به علت نوشته نشدن صداها( ضمه کسره و فتحه) ، غیر فارسی زبانان بسختی می توانند واژگان را بدون شنیدن و فقط از طریق کتابت فرا بگیرند مشکلی که البته در زبان های دیگر و در کتابت با حروف لاتین نیز بطور کامل برطرف نشده است  اما در فارسی نیز با کمی انعطاف می توان این مشکل را حل کرد.کردها و پاکستانی ها تا حدودی با ابداع بعضی ابتکارات این مشکل را کم کرده اند.
 
تاثیر فارسی بر زبان و ادبیات عرب

نظر به اینکه زبان عربی جزو 10 زبان مهم کنونی دنیا است و 200 میلیون متکلم و یک میلیارد مسلمان کم و بیش با آن آشنایی دارند در این بخش به تاثیر زبان فارسی بر عربی می پردازیم و برسی تاثیر فارسی بر سایر زبانها را به زمانی دیگر وامی گذاریم .

هیچ زبانی در دنیا نیست که از سایر زبانها واژه گان قرض نگرفته باشد، همه زبانها از همدیگر تاثیر گرفته اند زبانی که وام نگرفته باشد زبان های مرده است  هرچقدر زبانها تاثیر بیشتری گرفته باشند زنده تر شده اند  و این هیچ عیب نیست  مهمترین زبان فعلی جهان (انگلیسی )تقریبا 75 درصد کلمات خود را از سایر زبانها بویژه انگلو- جرمن و لاتین گرفته است. اسپانیولی و پرتغالی 95 درصد زبان و ادبیاتشان یکی است با این وجود خود را  دو زبان مختلف می نامند .

زبان عربی و فارسی نیزازهمدیگر واژگان زیادی وام گرفته اند بطوریکه بیشتر اصطلاحات فقهی،مذهبی و حقوقی از زبان عربی گرفته شده است اما عربی نیز به نوبه خود واژگانی بصورت دست نخورده و واژگان زیادی بصورت برهم زده شده (بشکل قالب های معرب) از فارسی وام گرفته است.

به تازگی  یک نویسنده  عرب حدود  3 هزار کلمه عربی را که ریشه فارسی دارند به همراه توضیحات برای هر کلمه آورده است. این نگارنده با ترجمه آن کتاب  600 کلمه بر آن افزوده که امید است بزودی منتشر گردد.  قبلا نیز جوالیقی 838 کلمه و در کتاب المنجد 321 کلمه و ادی شیر در کتاب خودش 1074 واژه فارسی را توضیح داده است.

می دانید سه هزار کلمه از فارسی یعنی هرکلمه  می تواند در زبان عربی به 70  صیغه ، وزن  و یا قالب دیگر در آید این خصلت زبان عربی است  برای نمونه از کلمه  پادشاه  در زبان عربی دهها کلمه ساخته شده   شاید بندرت فردی باور کند که واژه اشتها، شهوت، شهی، شهیوات، شاهین- شیخ ،بدشاو- پاشا، باشا همگی  از کلمه پاد شاه گرفته شده باشد. استیناف از کلمه نو و از واژه گناه  کلماتی مانند  جناه ، جنایی و جنحه- جناح – جنائیی- جنحه-  مجنی ، جنایت-  جان – یجان و صباح از پگاه  و الی آخر.

اما اگر با قواعد و قالب های زبان عربی آشنا باشید براحتی قبول خواهید کرد که کلمه اوراش (ورشه)  از  work shop   گرفته شده  و هامش و حاشیه از گوشه و شکایه از گلایه .

شعر حماسی‌ و پهلوان‌ نامه‌های‌ ملّی‌ در ایران‌ پیش‌ از اسلام‌ همواره‌ از محبوبیّتی‌ گسترده‌ برخوردار بوده‌ است‌. ادبیات‌ فارسی‌ در این‌ زمینه‌ نیز همچون‌ بسیاری‌ از زمینه‌های‌ دیگر بسیار غنی‌ و تاثیر گذار بر ادبیات عرب و بر تمام فرهنگ های منطقه و جهان بوده است.
 
سرودن‌ شعر فلسفی‌ و مطرح‌ کردن‌ مباحث‌ کلی‌ فلسفی‌ در اشعار فارسی  که‌ به‌ زبانی‌ ساده‌ گفته‌ شده‌ است‌. کلیله‌ و دمنه‌ نمونه آن  است  که‌ ابتدا از متن‌ اصلی‌ سانسکریت‌ به‌ پهلوی‌ برگردانده‌ شد و ‌ در سده‌ی‌ ششم‌ میلادی‌ و در زمان‌ پادشاهی‌ خسرو انوشیروان‌ (نوشیروان‌ دادگر) به‌ ایران‌ آورده‌ شد.
این‌ کتاب‌ در همان‌ اوان‌ از پهلوی‌ به‌ سریانی‌ درآمد. در نخستین‌ دوره‌ی‌ اسلامی‌، ادیب‌ مشهور ایرانی‌ ابن‌ مقفّع‌ آن‌ را از پهلوی‌ به‌ عربی‌ درآورد. این‌ اثر بعدها به‌ دست‌ رودکی‌،  به همراه  سندباد نامه  به شعر درآمد.

حداقل 15 نویسنده  بزرگ ایرانی در شکل دهی ادبیات عرب نقش داشته اند که سیبویه از جمله آنها است  معمولا این  دانشمندان ایرانی را  که درادبیات ، طب، کیمیا، تفسیر و معارف دینی، در نجوم، موسیقی، جغرافیا و در زبانشناسی و تاریخ خدمات بی نظیری نتنها به جامعه عرب و اسلامی بلکه به جامعه بشریت نمودند را در کشورهای عربی به عنوان عرب می شناسند  همین دانشمندان بودند که از مصدرهای فارسی با استفاده از ابواب و قالب های گرامر عربی صدها کلمه جدید ابداع و به غنای ادبیات عربی افزودند.

آنها همچنین  در ادبیات فارسی با استفاده از مصدر ها و قالبهای  عربی  کلماتی ساخته اند  که  بعدها بسیاری  به ادبیات عرب وارد  شده اند  مانند سوء تفاهم ، منتظر و ...

در ادبیات فارسی از واژگان پارسی ولی  با کمک قالب های عربی واژگانی ساخته شده که تعدادی از آنها به زبان عربی نیز راه یافته اند مانند: استیناف ( از نو، درخواست نو و تجدید نظر)، تهویه ( از هوا بر وزن تفعیل) وزن توزین و   ..... و ...

زبان های گروه سامی و  عربی   بخش اعظمی از واژگان  خود را از فارسی گرفته اند که در مورد عربی بدلیل ماهیت صرفی و قالب های متعدد آن  واژگان فارسی بیشتر در شکل مفرد و ساده  آن  قابل رد یابی است و  بدلیل  ذوب شدن  مفردات  در قالبها و صیغه ها  رد یابی آن  مشکل می شود  اما زبان فارسی از معدود زبانهای دنیا است که  که تقریبا عموم واژگان وام گرفته را بدون دستکاری و بدون  حذف آوا و حروف می پذیرد  بویژه کلمات قرانی را  بدون هیچ تغییری پذیرفته است مانند : صالح – کاذب – مشرک – کافر و ...

از اینجا است که بسیاری اعتقاد دارند  باید هدف از  بیگانه زدایی از زبان فارسی ، نه حب و بغض نسبت به بیگانه بلکه باید تلاش برای آسان کردن فارسی از یکسو و پویا و زنده نگه داشتن آن از سوی دیگر  پیش نظر باشد.

بطور نمونه کاربرد جمع مکسر عربی فهم فارسی را برای غیر فارس زبانان مشکل می کند  (مانند اساتید – بساتین – دساتیر- خوانین – دهاقین – بازارات - میادین – اکراد - افاغنه – بجای  استاد – بستان – دستور – خان – دهقان – بازار - میدان – کرد ، افغانی که همگی  باید با افزودن" ها"  جمع  بسته شوند   نه بصورت مکسر عربی.

 اما بنظر نمی رسد خارج کردن واژگانی که در اصل ریشه فارسی دارند کمکی به پویایی زبان فارسی کند و بسیار گفته و شنیده شده که افرادی ما را از بکار بردن  بعضی کلمات  مشترک که در فارسی و عربی از قدیم وجود دارند برحذر داشته اند بطور نمونه می گویند نگویید جنایی و استیناف – فن – صبح- نظر  بگویید کیفری و تجدید نظر- پیشه، بامداد ، دید و ... نگویید خیمه یا مخیم  بگویید اردوگاه و  نگوئید .... بگویید حال اینکه  بیشتر اینگونه کلمات ریشه فارسی دارند در همین مثال های گفته شده به ریشه  جناح  که گناه است و کلمات جنائی – جنایت- جناة- جناح- جنحه – مجنی له و علیه جنی یجنی و ..... همگی از ریشه جناه یا گناه ساخته شده .

استیناف از بردن واژه" نو" به باب استفعال بدست آمده  و استانف – یستانف و .... از آن بدست آمده  فن از واژه پن و پند  ساخته شده و در صیغه های مختلف عربی فن – یفن – فنان -  تفنن – متفنین و ... و ..... از آن ساخته شده است.

صبح از صباح و صباح از پگاه  ساخته شده  و مصباح و ...... از آن ساخته شده است . نظر عربی شده " نگر"  است  انظر- نظر ینظر منظر و  .... از آن ساخته شده  است .

خیمه از واژه پهلوی گومه  و کیمه( به معنی کلبه) گرفته شده و خیام مخیم خیم یخیم  صرف شده است   در مورد واژه گان لاتین نیز گاهی همینطور است مانند کلمه بالکن – بنانا ( موز)  بانک  که هر سه  ریشه فارسی دارند.

چه نیازی است بجای عبارت دار آخرت  که در اصل  فارسی است  عبارت سرای دیگر را بکار بریم  و یا بجای بالکن  که لاتین شده  همان بالاخانه است و از طریق ترکی به فرانسه راه یافته و بجای  واژه گان بین المللی  پارتیزان( پارتی- پارسی ) و .... بنانا ( بندانه ) که از طریق عربی به لاتین راه یافته  کلمه دیگری بکار ببریم  حذف و یا جایگزینی   واژگان بین المللی  مانند رادیو – تلویزیون – کامپیوتر و ...  که در همه زبانهای دنیا   نزد مردم جا افتاده است نیز نباید اولویت  باشد.

بسیاری از کلمات مشترک فارسی و عربی اگر مورد کنکاش قرار گیرند ریشه فارسی آن معلوم می شود بطور نمونه تقریبا بندرت  کسی  در عربی بودن  کلمه کم (چن؟چند؟) – جص ( گچ) – رباط – بیان -  نور، دار الاخره ، تکدی ،  رجس ، نجس  و یا باکره ( پاکیزه) ترجمان تردید کرده است   اما در حقیقت  همه اینگونه کلمات یا بطور کامل  فارسی هستند و یا معرب شده  هستند.

بطور نمونه برای کلمات  فوق در زبان عربی ریشه  و مصدر  حقیقی وجود ندارد  و وزن بعضی از آنها نیز عربی نیست  کلمه نور بر وزن کور و دور و خور است.اگر نور با همین شکل فارسی نباشد حتما معرب شده  خور ( به معنی خورشید و روشنایی) است - رباط در فارسی به  معنی اسطبل است رباط الخیل یعنی خانه یا پرورشگاه اسب ریشه آن به رهپات و یا ره باد برمی گردد .نجس  و رجس هر دو از واژه زشت و جش  گرفته شده اند." دار" در زبان فارسی به معنی دارنده – پایه – ستون – تنه درخت  بکار می رود مانند دیندار – داربست دار و درخت  اما در عربی آنرا در معنی خانه بکار گرفته اند مانند دارالجانین. دار الحکمه و ...

قرآن شناس ، زبان شناس و پژوهشگر نامی انگلیسی زبان، جفری آرتور را عقیده برآنست بیست وهفت کلمه قران ریشه فارسی دارد از جمله :

سجیل: معرب سنگ وگل، اباریق: جمع ابریق، معرب آبریز، تنور، مرجان، مِسک: معرب مِشک، کورت:  کور شدن ، تاریک شدن - تقالید: ، قلاده، جمع تقلید، بیع: خرید و فروش، بیعانه(بیانه) قسمتی از پیش پرداخت. جهنم - دینار پول مروج ایرانی قدیم (یک صدم ریال) زنجبیل: معرب زنجفیل، - سُرادِق: سراپرده، - سقر: جهنم، دوزخ - سجین: نام جایی در دوزخ، زندانی - سلسبیل: سلیس، نرم، روان، گوارا، می خوشگوار، نام چشمه ای در بهشت-  ورده: پرگه ،گل سرخ - سندس:  دیبای زربفت لطیف و گران بها- قرطاس: کرباس - کاغذ، جمع آن قراطیس - اقفال: جمع قفل – کافور – یاقوت .

بعضی  پژوهشگران  تعداد واژگان فارسی قرانی را تا یکصد عدد برآورد کرده مانند:
سراج = چراغ – دار - غلمان = گلمان  جوان گل رو  - زمهریر- کاس یا کاسه - جُناح: گناه، - رجس = زشت - خُنک: سرد- زُور: قوه، نیرو، عقل-  شُواظ: زبانۀ آتش، شعله، حرارت، درحال ذوب شدن -  اُسوَه =  الگو = - فیل: پیل - توره: شغال، حیوان وحشی -  عبقری ( آبکری آبکاری)=  زیبا سازی=  کنز(گنج)-  ابتکار  جای نیکو، درخشان، نفیس - زبانیه:  نگهبانان دوزخ،  زبانه کشیدن شعله های آتش- زانی زنا - ابد: جمع آن آباد،جاودان-   قمطریر: شدید، سخت، دشوار-  نجس: ناپاک، پلید-  بررُخ: مانع وحایل بین وچیز -  تَبَت: نابودشده، قطع شده، تب و تاب یافته - سخط: خشم گرفتن برکسی، غضب -  سُهی: (بگونۀ سها)، ستارۀ کوچک و کم نور در دب اصغر. اریکه = اورنگه = ارائک به معنی بالش و متکی  چندبار در قران تکرار شده است. برهان = دلیل  در  قران  برهان و براهین آمده است- برج =  تبرج – زینت - الجزیه = گزیت = توبه 29 -   الجند = گند -= یس 75  جند و جنود –

 این کلمات ریشه و بنیاد فارسی داشته که به فراخنای زبان عربی درآمده ومشتقات آنها با دلایل مبسوط از جانب محققین توضیح شده است . و نفوذ  واژگان از پارسی به سایر زبانها  خود نشانه اصالت ، کهن بودن و گستردگی و نفوذ زبان فارسی  و زنده بودن و اهمیت آن در همه زمانها را  اثبات می کند .

واژگان فارسی بصورتهای ذیر به زبان عربی داخل شده اند

1- بدون تغییر یا با کمترین تغییر مانند: بند= بند= بنود - (سکر)  شکر- شیرین- ارش – بخشش – دیبا- آشوب- اوباش- ابریشم= ابریسم – خیار- عدس – لوبیا - شادان – شاذان-  بادام – استاد- خبر – درویش- استاد – دیوان  و ... 

2- با تغییر، حذف و تبدیل  حروف پ- ژ-چ- گ که در زبان عربی وجود ندارد به صداهای دیگر مانند چغندر= شمندر- چنده چیه؟ = شنوه-  پگاح = صباح – پند- پن = فن- گاومیش = جاموس – گلنار= جلنار- چلیپ = صلیب-  چین = صین  چارسو = شارسو- دیباچه = دیباجه- گدا= کدا= تکدی – لگام = لجام – چمران= تشمران – گرنادا= قرناطه – خانه گاه = خانقاه – گزیه = جزیه – گعک = کعک = کیک – گنجینه = خزینه -  پرده – برقه و ...

3- تغییر حروف ک به ق و  خ -   مانند کاسپین = قزوین= کله= قله- کوروش = قورش  – کسرا = خسرو -
 
 تغییر کلی : گاهی در  تبدیل واژه پارسی به زبان عربی  هیچ اثری به جز وزن واژه فارسی باقی نمانده مانند:  چند؟ چن ؟ = کم - گچ = جص مجصص – زشت= رجس- پسک = برص – گنج – کنز –  و ...

4- کاربرد کلمات در معنی متضاد با فارسی و یا غیر معنی اصلی  مانند: خوبه = خیبه – زرابی ( قالی)

5-  به هم ریخته شدن تمام صدا و حروف مانند:باغ = غابه -  باغات= غابات

6- یک کلمه از فارسی چند بار و به معنی های مختلف وارد عربی شده مانند از کلمه باغ = باقه به معنی دسته گل و کلمه غابه به معنی جنگل ، ساروج  به معنی نوعی ملاط سیمان و آب انبار و سهریج صهریج به معنی  تانکر  

7- حذف سایر آواها  مانند : نارگیل = ارکیل-     آبریز= ابریق

8-    گاهی در  تبدیل واژه پارسی به زبان عربی  تنها یک  حرف از  واژه فارسی باقی مانده  مانند: گوشه = حاشیه = هامش = حامش- جشن = دشن = تدشین- سنگ = سنج = صنج – چار راه  = شارا= شارع  -  شاد یشید=  شادی اناشید = جشن = دشن=  تدشین – = تایگر= بایبر = ببر = نمر ( نمور) و ...

9-  گاهی در ادبیات زبان  فارسی از مفردات  فارسی و یا عربی کلماتی ساخته شده و بعد به ادبیات عرب نیز راه یافته است مانند فهم و  سوء تفاهم – تهویه

10- حذف و یا تغییر و تبدیل هر یک از حروف عله " و . ا.ی"  به یکدیگر مانند
 جوراب= جورب – خوب= خید = خیر- 

11-  تبدیل  ا  به هـ  و تبدیل ز به س  مانند : اندازه = هندسه  -  اندام = هندام -

12- گاهی در  تبدیل واژه پارسی به زبان عربی  دو  حرف از  واژه فارسی باقی مانده
مانند: آیین = دین -
گاهی در  تبدیل واژه پارسی به زبان عربی   آواهایی به آن اضافه شده مانند:
ستون =  اسطوانه = استوانه – سروج  ساروج سهریج  صهریج

بعضی غلط های رایج

بسیاری از مردم  به غلط کلماتی مانند تاج -  خبر-  بیگ –  دهقان – خاقان – خان  را به زبانهای دیگر مرتبط می کنند در حالیکه بطور نمونه  دهگان  یا دیهه گان ریشه  کلمات دهقان – خاقان و خان است.

گاهی در زبان فارسی نیز   آواهایی  مانند گ – ش - پ و ذ   به آواهای  ج – س – ف  و ذ تبدیل  شده است  مانند گرگان = جرجان – شوش = سوس پند- فند – استاذ = استاد و گاهی گ در آخر کلمات به ه تبدیل شده  مانند گردگ = گرده

نمونه هایی از  کلمات فارسی در ادبیات امروز عربی

 وزیر. وزارت. مرزبان. اسوار. دیوان. برید. ورد(برگ- گل )- ورق . دین.  مصر ( میثرا- الهه الشمس) . تاج. سفته – چک - خنجر – جوشن- خود-   خدنک - ساروخ - هاون - ستون استون استوانه -  نام ستارگان :هرمس ناهید.بهرام. مهر.کیوان. تیر ، ماه ، بروین. ناهد  و در موسیقی نای  نی سورنا  بربط تنبور  صنج سکاح سیکاه - بغ  بگ بیک (بعضی به غلط این واژه را ترکی می دانند)  به معنی ارباب امیر خداوند رهبر دینی، مرشد و هدایتگر است که بغ دخت( بیدخت) ایزد بانو نام دیگر آناهیتا فرشته آبها و پاکی. بغداد- جم – عجم -  دیباچه = دیباجه . امیر- میر -  پاک  پاکیزه = باک باکره -  پگاح = صباح - پیام= بیان -  پروانه فروانه = فرواشه فراشه -     ابریق= آبریز-  اندازه = هندسه  -  اندام = هندام - بخشیش = بخشش- الجاموس = گاومیش- جلنار = گلنار- شمندر= چغندر- سکر= شکر- فن= پن(پند) صلیب(چلیپا)-

استاذ -  دور-  دوران - دوریه - لج لجاجت لجوج . تریاک= تریاق - شاد ( فرح ). شادان.شاذان . شیشه. رزق(روزیک). لگام = لجام . هزاره = حضاره (تمدن)  حور= حوریه . فتیله . فارس- فرسان - جهنم - راز- رمز-  بند- بنود. زیور= زینت . خیار . جربزه.  صابون . گچ = جص . غوغا.سوگ( تونل )= سوق . چهار سو = شارسو. زنانی (زننما) زانی. زانیه. زان - دین - دستور -. کرباس= قرتاس -  گدا= کدا تکدی . قاب ( کاب)  کعب -  بته = پته= بطاقه(بلیط) -  کلات قلات= قلعه قلاع  - دلو دوالی  - رنگ= رنج. روزنامج -  خانه - پادشاه =پاشا= باشا- شاهی = شهی( لذیذ)- شاهین- شاو- شاحنه – باشه (نوعی شاهین)  . شیرین .شمع  و شمعدان . - شلوار=  سروال سراویل -  مهرگان = مهرجان- آبخانه – آباد - آبدان = حوض - آبدست= وضو- آجر= آجر آگر آجور- آخور = اصطبل- آزاد مرد = رجل حر - آستانه = دربار- آسمان خون = آسمان گون – آهن

 اباش = اوباشه = اوباش – ایوان – دیوان - اخش = خوش - ارجمند = با ارزش  عزیز- ارجوان = ارغوانی – شراب-  ارزن = ارز-  ارگ – بورگ = برج -  انجمن=  الهنزمن -  الماس    =   الماس -  انبار =  الانبار -  انبان =    انبان  -استبرق در قران آمده است اصل آن استبرگ – انبوب – انجر – اسوه  در قران در چند آیه تکرار شده است  اسوه از کلمه پهلوی آسا   به معنی نمونه  گرفته شده است.اساور = اسوار به معنی اسب سوار - اشتربان = شتربان - بابا – باذام- بیجامه-   باذنجان=  باذمجان- بندر- پاپوش چی = پاپوش=  بابوش- بابونج = بابونه = پونه  باج = باژ= مالیات و زورگیری – باجه = پاچه – باجایه = چادر نقاب = پوشش- باخ = باختن – باداش = پاداش  –بادزهر = پادزهر- بادگیر-بادکیر – بادنج = جوز هندی – بادهنج = بادهنگ -  باده = می – بارجاه = بارگاه = کاخ و قصر = بارجه = کشتی جنگی – بارجین = قاشق– باره = پاره = بهره – بارود= باروت- پارولا= مکر و حیله – باری = بوری  حصیر- باریچی – باروتچی – باز= عقاب – بازار= سوق- بازدار= صاحب عقاب- بازرباشی= بزرگ بازار- بازرکان= بازرگان- بازوبند= باصوبند- بازی = ملعبه- بازیار = مربی شاهین و عقاب- پاسبانی = نگهبانی شب- باسقانی = بازرس- باشق = باشه نوعی عقاب-  باطیه = پاتیل = بادیه- باغ = باغ – باغبان = باقدار- باغستان = بوستان – باک = پاک – بال = بال -   باله = جوراب محکم از کلمه پیله گرفته شده و رقص باله از این کلمه است) پالوته= بالوظه= فالوذج = پالوده -  بانو – بانوان- بانوکه= بانوچه – نمر = ببر= شیر اسد-  بخشیش = بخشش برجد = لباس برچم = برچین – پرچه = یاره – برخ = سهمیه – برخاش = پرخاش باقة = دسته گل باغ گل –  باغ داد .بغ داد  =  بغداد-  برزخ = پرژک = پردک = پرده = برقع – برزغ = پرذوق  پر نشاط-  برزه = برزکار-   بسط= بساط- از کلمه پوست  پهن کردن  بسط کردن و بساط کردن . بست = بستن – بستان از بو استان و یا باغ استان گرفته شده است. بستان = بگیر –بستانبان = باغبان-  پستان = پستان –بغداد = بغ داد = خدا داد- باغ داد – بغوان = باغبان – بقجه = بقچه – بلاز= بلاژ= شیطان- بلاس = پلاس- بلبل- بلدام = پلید اندام = بلندم – بلس = پلوس = ابلیس – بلشت = پلشت = نجس – بلکون = بالگون - بلند= بلند- بلنک = پلنگ –بهادار= ثروتمند- بهار= بهار نوعی گل – به به = به به – بهبوذان = بهبود= شاد- بهرس = بهی = زیبا – پهریز= پرهیز- بهزر= به زر- بهلول – بهلوان = پهلوان- بهو = صوفه = ایوان – بوتقه = بوته = قالب – بوتین = پوتین – بوران = باران - بشارت – بوس = بوسه -  بهلول از  پهلوان – بهلوان = پهلوان – پوچ = بوش (خسارت)-  - برهوت = بیابان -  برو = برو-  بر.از= پرواز- برید= بردن نامه – باز = عقاب و پادشه = باشه  = شاهین- بذر= دانه

بزکوار= بزرگوار- بس = بس است – بساط= بسط= پهن-- مرجان- بشکیر = پیشگیر= پیشبند- بشم = پشم = تخم– بط= پت= قوی دریایی – بطریق = پاتریک = رهبر = یونانی اصل – بغداد= خداداد- بغداد= باغ داد = بهشت- بغشور = کاشور- بقجه = بقچه – بقسماط =  پخت مال نوعی نان خشک (پی تنوری )
بقلاوا= نوعی شیرینی –بلاس = پلاس = زیلو و زیر انداز دراویش - بهبوذان = مسرور شاد- بهرامج = نوعی درخت- بهرم = بهرمان = نوعی پرنده – بهزر = بهترین زر-  تبان = تنبان – تبر = تبر = طبر – تبرج = برج = زینت ( در قران احزاب 33-  تخت = تخته  خواب – تخدار = پادشاه – تور = نوعی نخ – ترس و مترس نوعی چوب حائل – ترسانه = انبار مهمات  در زبان ترکی و عربی  – اما اصل آن از ترس فارسی گرفته شده  است - تبرج = آیه 33 احزاب – از برج فارسی به معنی زینت و آرایش – تخت = تخت = سریر – التخدار = صاحب قدرت - توتیا = پودر سنگ – اکسید آهن – این کلمه به زبانهای اروپایی نیز رفته است.توت = توت  میوه توت و درخت توت – – التور و طست = تور و طشت  دو نوع ظرف هستند. تور نوعی سبد و نوعی بافتنی است- التیر = تیر = تیرک = ستون چوبی – تیغار = تغار.
الجادی = الشادی = نوعی شراب زعفرانی- الجارق = چارق = نوعی کفش  الساروخ نیز گفته می شود ساروخ همچنین به موشک نیز گفته می شود.

جاش = جوش – جاکوش = چکش – الجام = جام = کاسه = تاس – الجاموس = گاومیش – جان = جن  = جن و پری – الجاه = جایگاه – الجاوشیر = گاوشیر –جردقه = گرده = گردگه = یک عدد نان – الجرز= گرز- الجرف=  توبه 109= جرف = گررف – الجرم = گرم – الجرماق = ؟- جرموق = گل موگ  نوعی کفش الجزاف = گزافه گویی – جزدان = جلد قران  - الجزف = گزاف = زیاد = بی اندازه –الجص = گچ = جبس = چسب -  بعضی اشتباها این کلمه را یونانی د دانسته اند در حالیکه جبص و جیس همگی از کلمه گچ می باشد.جفت= جفت= زوج –الجل = گل - - الجلاب = گلاب – این کلمه به فرانسه نیز رفته است = جولپ – تولیپ – جلاهق = کلاهک = نوعی تنفنگ – جلبان = گلبان – الجلجلون = گلگون - چکین = سکین – الجلسان = گلشن- الجلنار = گلنار = گل انار - - جلنسرین = گل نسرین – الجلوز = دانه صنوبر – جم = جمشید = عجم – الجمان = گمانه نوعی در و لولو – جمباز = اکروبات = جم باز = جان باز -  جمرک = گمرک – جمسفرم = جم اسپرم – ریحان سلطانی و ملکی – جن = جان = شیطان – الجنار = چنار - گند = قند – الجنبذه = گنبذ-– جندر = چادر – جندره = چنگره = چکش چوبی – جنزیر = زنجیر –  جن = اجنه 39 الرحمن – جند = گند = سرباز – یس 75 – جندر  جوسق = کوشک = قصر – جوف = یوگ = خالی – جوق = جرگه = گروه – جون = گون = لون – جوهر = گوهر – جویبار = رودخانه و نهر – جیسران = گیسوان = دسته خرما –

حانه و الحان  از خانه گرفته شده  به معنی پستو خانه که در آن مشروب می فروشند حانوت به معنی فروشگاه نیز از همین کلمه است.
 الحب حوب  از خونب و تونب و تنگه  نوعی ظرف  آب .حباری = حوبره  نوعی کبک-  حربا = خرپا  - حسبان = ملخک  صاعقه و در قران الرحم 5 - 
خاشوقه = قاشق -  دهقان = خاقان  = خان  = رئیس بعضی آنرا فارسی و بعضی آنرا ترکی می دانند. احتمال دارد از ریشه  دیهگان  و دهقان به معنی کدخدا گرفته شده باشد.

غنچه  = خنچه – الخلیج = خلیج – خندریس = کنده ریش – الخندق = خندق - - خواجه = بزرگ – خوان = سفره – خان = سفره دار- خوذه = خود – کلاه خود - - خورشید = خورشید- خورنق = خرگاه -  خورنه گاه – خورندگاه – خوش بوش = خوش پوش - - خیار = خیار  نوعی سبزی-  خید = خوب = تازه – خیر = خوبی – خیزران = خیزران = نی – خیش = کیش = پارچه کتانی – الخیم = خم = زیادی –

دکان - دیبا=  دیباج - دیباچه=   دیباجه - دنگ = ضنک - دنب بره = طنبوره -  دایه - دولت - دسته - دباره - دهلیز - دولاب - دلو- دول = دلو- دینار – قوزه (کوزه) گل پنبه -   جوزق -  غذا -  نیزه – نیزک -  نوروز= نیروز-  نرگس  - نرجس - نی، نای،-  نازک، نشان - نسرین  -  نهی- نرد- بازی تخته.

سیب.=    سیب سیبوی  مصیب -  سرایه -  سرو – سندان - سرپوش =  الطربوش -  سراب -  سمندر= سمندر – سنبوک = نوعی زورق  -  سوله پای (لاکپشت)  سلحفاه -  سرور - سفینه - سرداق  سرطاق  -    سبد=  سبط – چکین = سکین =( خنجر - خونگر) -  سرد=    برد برودت بارد - سندباد و تند باد  سرداب = سرداب (انبار زیرزمینی) سرو – سندان  سرپوش  =الطربوشئ -  سمندر= سمندر - سوله پای (لاکپشت)= سلحفاه –
شترنگ =  شطرنج - شاهین-  شهری ،شهره، -  شراب - شاهی، شهی( لذیذ)=  شهی - شلوار=  سروال سراویل  شادی =   شادی ،شاطی -  شیرین - شیشه - شهرزاد  -  شهرازاد-  شاهراه- الشهره - شال = شال – شادی – شاذان  -  چمن = شمن = صنم -   سروال، سراویل- شکر- سکر  -  شنبه سمبه سبت-

 توت – تنور- تنبان تبان -  تل (تپه)= تل اتلال -  ترنگبین=  ترنجبین -  تابوت - تیمار=  بیطار -  تاس  =  طاسه -  ترشی=   طرشی -  تشت =       طشت-  تب   = طب طبیب-  تمساح = تمساح تماسیح -  تریاک= تریاق-  تراج = دراج -  تاووس= طاووس  طاووس -  تاج= تاج  تتویج متوج -  تر و  تازه  = طری و  تازج طازج  -        
لک لک = لق لق – آب = لعاب الآب

ورم = تورم و مشتقات آن  -  وزن   =   وزن     اوزان
ورد به معنی گل – ورل -   ورد با کسر و  به معنی حرف کلامه -
 گنجینه = خزینه( انبان- انبار)= خزینه  یخزن  مخزن
گلستان  =  جلستان -  گوهر، جوهر،جواهر، مجوهرات، جوهری
گنج =   کنز، کنوز -  گل آب  = جلاب -  گلابی = کلابی -  کاروان =کاروان – قیروان    کاری = الکاری = العقاری = سازنده - بنا
کندک(کندن)  =  خندق -  کبایه  -  کیذ کید= کید -  کیمیا( شیمی)=   کیمیا 
کفچلیز =کفگیر= قفشلیل -  کشیش=     قسیس  قسیسین - کنشت کنیست = کنیسه کنایس -  نور بر وزن دور، کور=  نور منور تنویر – نفت = نفط -  نامه - نعناع
نقش =   نقش نقاش  ینقش منقش -  ناو، ناوخدا =   ناخدا ناخذا -  روستا    =   روستاق – الرزداق -  رای  =    الرای -  رونگ رونق= رونق
رهبان= ربان -  رو( برو) = رو، یراح یروح راحه استریح استراحه 
رهنما رهنامج - راه بان رهبان ربان ( کاپیتان) - زاغر + زقله نام پرنده ای -  زور= زور تزویر -  زفران=   زورق – زواریق

زندیک = زندیق زنادقه -  زنبق -  زور – تزویر  -  زشت = رجس
زر = زر- زرابی – زریاب -  زرتک = زردج -  زنگول = جلجول زنگ دام و گله -   هاون = هاون -  دستور = دستور ( قانون اساسی)
دولاب - دلو  - دود، اود   عود (دود چشم زخم) -  دولاب – دوغ - دیباج – دیدبان – دهقان = دهاقین – دهاقنه  -  دشن یعنی جشن افتتاحیه  = جشن – دکل = دقل – دکان – دکمه = تکمه – دشمان = دشمن
چوگان=    صولجان - چلاق = شل – شلال - شلل-
گرداب = جرداب - جوراب = جوارب - جاروب=   شاروب،جاروف -
کیهان جهان،=  جیهان -  جوال ( توبره)- جوخ - خورشید - خور – خوری( شمس )
خانقاه = خانگاه –   خوش پوش = خوش بوش - خاشاک=  غساق -  سیخ = سخ 
فلفل – فنجان – فستان -   فورگ- بورگ،برج= برج ابراج بروج -  فانوس =  الفانوس 
 صندل( نوعی گیاه دارویی صندلی   =  صیدلی( داروخانه) -  صابون –
غذا  - غذا تغذیه اغذیه مغذی  -  آبکاری آبگری = عبقری
میدان -  مینا( ساحل کناره بندر)= مینا-  مومیایی -   مجانی -  مال= مال اموال تمویل -  میث میثاق = میثاق-  ماما (مادر)-  مرزبان =    مرزبان مرازبه-  موج  = فوج، افواج  -  لیمو  =  للیمون -  لوبیا-  لنگر = لنکر -  لشگر = لسکر = عسکر عساکر- دود =  اود = عود  
 
 عروس -  عنبر  -  پولاد =    فولاذ -  پند،فند  فن= فن فنون فنان یفن -  پروانه= فرنقه-   پیروز = فیروز –-  پالوده =فالودج، فالوذج  - پیل = فیل، افلال -  پهلوان= بهلوان، بهلوانیه

پستان = فستان( کرست لباس زیر) -  پردیس = فردوس فرادیس
پیک = فیک فیج فیوج افواج -  پوزه = البوز- پونه = بونه   -   پاک = باک – پاکیزه = باکره – باکره- بکر -  پگاه پگاح = صباح صبح اصبح یصبح مصباح -  پیام= بیان

 منابع :
 الکلمات الفارسیه فی المعاجم العربیه – جهینه نصر علی – طلاس – برج دمشق - 2003
معجم المعربات الفارسیه: منذ بواکیر العصر الحاضر - محمد التونجی‏

ریشه شناسی لغات، آیا میدانید ریشه این واژه ها چیست؟

---

ریشه شناسی لغات، آیا میدانید ریشه این واژه ها چیست؟

زِ پرتی: واژة روسی Zeperti به معنی زندانی است و استفاده از آن یادگار زمانقزاق‌های روسی در ایران است در آن دوران هرگاه سربازی به زندان می‌افتاد دیگرانمی‌گفتند یارو زپرتی شد و این واژه کم کم این معنی را به خود گرفت که کار و بارکسی خراب شده و اوضاعش دیگر به هم ریخته است.

هشلهف: مردم برای بیان این نظر که واگفت (تلفظ) برخی از واژه‌ها یا عبارات از یک زبان بیگانه تا چه اندازه می‌تواند نازیبا و نچسب باشد، جملة انگلیسی (I shall haveبه معنی من خواهم داشت) را به مسخره هشلهف خوانده‌اند تا بگویندببینید واگویی این عبارت چقدر نامطبوع است! و اکنون دیگر این واژة مسخره آمیزرا برای هر واژة عبارت نچسب و نامفهوم دیگر نیز (چه فارسی و چه بیگانه) به کارمی‌برند.
چُسان فُسان: از واژة روسی Cossani Fossani به معنی آرایش شده و شیک پوشیده گرفته شده است.

شِر و وِر: از واژة فرانسوی Charivari به معنی همهمه، هیاهو و سرو صدا گرفته شده است.
فاستونی: پارچه ای است که نخستین بار در شهر باستون Boston در امریکا بافته شده است و بوستونی می‌گفته‌اند.
اسکناس: از واژة روسی Assignatsia که خود از واژة فرانسوی Assignat به معنی برگة دارای ضمانت گرفته شده است.
فکسنی: از واژة روسی Fkussni به معنی بامزه گرفته شده است و به کنایه و واژگونه به معنی بیخود و مزخرف به کار برده شده است.
لگوری (دگوری هم می‌گویند): یادگار سربازخانه‌های ایران در دوران تصدی سوئدی‌ها است که به زبان آلمانی (Lagerhure) به فاحشة کم‌بها یا فاحشة نظامی می‌گفتند.
نخاله: یادگار سربازخانه‌های قزاق‌های روسی در ایران است که به زبان روسی به آدم بی ادب و گستاخ می‌گفتند Nakhal و مردم از آن برای اشاره به چیز اسقاط و به درد نخور هم استفاده کرده‌اند.

منبع: گروه اینترنتی اررور تی ام

کشف یک تخته فرش نفیس ایرانی در ترکیه! /شایعه

کشف یک تخته فرش نفیس ایرانی در ترکیه! / کد 0101

متن شایعه

"«کشف عجیب از هنر ایرانی در ترکیه»

ﺩﺭ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﺸﻨﺎﺳﺎﻥ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﮐﺸﻒ ﯾﮏ ﺗﺨﺘﻪ ﻓﺮﺵ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﻧﻔﯿﺲﺍﺯ ﺯﯾﺮ ﺧﺎﮎ ﺷﺪﻧﺪ .

ﻧﻮﻋﯽ ﺍﺯ ﺍﺑﺮﯾﺸﻢ ﺩﺭ ﺑﺎﻓﺖ ﺍﯾﻦ ﻓﺮﺵ ﺯﯾﺒﺎ ﺑﮑﺎﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ
ﺧﺴﺎﺭﺗﯽ ﺑﻪ ﻓﺮﺵ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﮔﺬﺷﺖ ﺯﻣﺎﻧﻬﺎﯼ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻭﺍﺭﺩ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮﺩ .ﺍﯾﻦ
ﺑﺎﻋﺚ ﺷﮕﻔﺘﯽ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﺸﻨﺎﺳﺎﻥ ﮔﺮﺩﯾﺪﻩ .

ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺭﻭﯼ ﻧﻘﺶ ﻭ ﻧﮕﺎﺭ ﺍﯾﻦ ﻓﺮﺵ ﺩﺭ ﻋﮑﺲ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ﺍﯾﻦ ﯾﮏ
ﻓﺮﺵ ﺍﯾﺮﺍﻧﯿﺴﺖ و نقش شاهزاده ایرانی در روی فرش بافته شده.

ﻗﺪﻣﺖ ﺍﯾﻦ ﻓﺮﺵ ﺑﯿﺶ ﺍﺯ 1400 ﺳﺎﻝ ﺗﺸﺨﯿﺺ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪه!

کارشناسان و باﺳﺘﺎﻧﺸﻨﺎﺳﺎﻥ ﺍﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ ﻭ ﻓﺮﺍﻧﺴﻮﯼ ﮐﻪ ﺍﯾﻦ ﻓﺮﺵ ﺭﺍ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﺩﺭشبکه های مجازی ﺗﺎﯾﯿﺪ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﺍﯾﻦ ﻓﺮﺵ ﻫﻨﺮﻩ ﺩﺳﺖ ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﺎﻥ ﺍﯾﺮﺍﻧﯿﺴﺖ.
ﻫﻨﻮﺯ ﺍﯾﻦ ﻓﺮﺵ ﮔﺮﺍﻧﺒﻬﺎ ﺩﺭ ﻫﯿﭽﮑﺪﺍﻡاز موﺯﻩ ﻫﺎﯼ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﺮﺍﯼ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ
ﻧﺸﺪﻩ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺑﺮ ﺭﻭﯼ ﺟﻨﺴﯿﺖ ﻋﺠﯿﺐ ﺍﯾﻦ ﻓﺮﺵ ﺁﺯﻣﺎﯾﺶ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ
ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯿﺸﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﮔﺬﺷﺖ ﺍﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺳﺎﻝ ﺣﺘﯽ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ ﺁﺳﯿﺒﯽ ﺑﻪ ﻓﺮﺵ
ﻭ ﺭﻧﮓ ﺁﻥ ﻧﺨﻮﺭﺩﻩ!!!!!
ﺩﺭ ﺁﺧﺮ ﺍﯾﻨﮑﻪ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﺮﻭﻓﺘﺮﯾﻦ ﻓﺮﺵ ﺍﯾﺮﺍﻧﯽ ﻓﺮﺷﯽ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﻨﺎﻡ
ﺑﻬﺎﺭﺳﺘﺎﻥ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺍﺑﺮﯾﺸﻢ ﻭ ﺟﻮﺍﻫﺮﺍﺕ ﮔﺮﺍﻧﺒﻬﺎ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪه"

          لینک مطلب جهت انتشار http://anti-shayee.blogfa.com/post/104

تنها کانال رسمی آنتی شایعه در تلگرام https://telegram.me/Anti_shayee

پاسخ شایعه

۱-  این تصاویر هیچ ارتباطی به کشف فرش تاریخیِ ایرانی در ترکیه ندارد و نمایشگر هنر موزاییک کاری در یونان باستان است که در شهر تاریخی زوگما در ترکیه کشف گردیده است.

http://url.faranama.co/AboiU

۲- باستان شناسان یک ساختمان باستانی را از زیر خاک کشف کرده اند که کف سالن آن با موزاییک های یونانی پوشیده شده بود. نقوش این موزاییک برگرفته از اساطیر و داستان های خدایان یونانی است و باستان شناسان قدمت این بنا را در حدود ۲۲۰۰ سال پیش تخمین زده اند. در تصاویر مشخص است که نوشته‌ها رومی است و ربطی به شاهزاده ایرانی ندارد.

http://url.faranama.co/MnzWy

۳- شهر «زوگما» با قدمتی حدود ۳۰۰سال قبل از میلاد مسیح، مربوط به دوره تاریخی اسکندر مقدونی می باشد که با شاخصه ی کاشی‌های موزاییکی معروفش در وب سایت‌های توریستی ترکیه معرفی می‌شود.

http://url.faranama.co/hfVRh

"روشنگری آرمان ماست"

لینک مطلب جهت انتشار http://anti-shayee.blogfa.com/post/104

 

شایعه ...سه پاس ........سپاس

سه پاس یا سپاس!

متن شبهه:

آیا معنی کلمه سپاس را می دانید؟
سپاس کلمه ای ایرانیست و یادگار زرتشت که همواره می گفت سه چیز را پاس بدارید:

پندار نیک "پاس یک"

گفتار نیک "پاس دو"

کردار نیک "پاس سه"

"پاس = پاسداشت و پاسداری از سه نیک"

و ایرانیان با گفتن سه پاس "سپاس" به همدیگر
یادآور این سه مورد مهم می شدند.

اگر مایلید به دیگران هم منتقل کنید...
                   سپاس!


 پاسخ شبهه:

1- آنچه در متن آمده حاصل ذوقیات و بافته‌های ذهنی یک شخص است و هیچ ریشه تاریخی ندارد.

2- کلمه سپاس، یک کلمه اوستایی و به گویش گاتهایی (یا دیگر لهجه‌های کهن اوستایی) نیست و از همین روی نمی‌تواند یادگار زرتشت باشد. و واژه سپاس به صورت «سه + پاس» نیست. در زبان اوستایی نیز عدد ۳ به صورتِ θri (ثری) و θr (ثر) خوانده می‌شود. برای مثال در اوستا، یسنای ۹، بند ۸ اژی دهاک با صفتِ سه پوزه (به اوستایی: θri-zafanem) خوانده شده است. در یسنای ۱۱، بند ۱ نیز برای عدد ۳ از واژه‌یِ θrâyô استفاده شده است. در یسنایِ ۱۹، بند ۱۶واژه‌یِ θri و در یسنای ۵۷، بند ۶ برای عبارت «سه شاخه» از واژه‌یِ θry-axshtîshca استفاده شده است.[۱]

3- واژه «سپاس» نهایتاً یک واژه فارسی میانه (پهلوی) هست و اصل آن espas بود. واژه «ناسپاس» نیز به صورتِ an espas خوانده می‌شد.[۲] یعنی‌ در اصلِ کلمه سپاس (espas) به هیچ روی عدد ۳ وجود ندارد و لذا سپاس به معنی سه عدد پاس (گفتار نیک و پندار نیک و کردار نیک) نیست.

4- سعدی استاد ادب پارسی، می‌گوید:‌ «سگ حقشناس به از آدمی ناسپاس». که این نشان می‌دهد، ناسپاس در مقابل حق‌شناس هست. پس واژه «سپاس» به معنی «حق شناسی» هست. (نه ۳ عدد پاس!)

پی‌نوشت:

[۱]. بنگرید به:
Yasna (sacred liturgy), based on edition of Karl F.‎ Geldner, Avesta, the Sacred Books of the Parsis, Stuttgart, 1896.
‎
[۲]. مکنزی‌،‌ فرهنگ زبان پهلوی، ترجمه مهشید میرفخرایی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۳۷۳، برگه ۳۱۲ و ۲۵۸

منبع

واژه های بیگانه: واژه های پارسی

واژه های بیگانه: واژه های پارسی

اولاد: فرزندان
اولویت: برتری- نخستینگی
اولیا: سرپرستان
اولین: نخستین- آغازین
اولیه: نخستین
اهالی: باشندگان- مردمان
اهالی بوشهر: مردمان بوشهر
اهالی شهر: شهروندان
اهانت: خوارداشت- سبک کردن- خارسازی
اهتمام: پشتکار- کوشش
اهدا کردن: پیشکش کردن
اهداء: پیش کش
اهداف: آماج
اهرام ثلاثه: اهرام سه گانه
اهل مطالعه: خوانندگان
اهلی: آرام- رام
اهم: برجسته ترین
اهمیت: مهندی- ارزش
ایاب و ذهاب: رفت و آمد
ایالات: استان- فرمان روایی
ایالت: ساتراپ- استان- فرمانروایی
ایام: روزها
ایام شباب: روزگار جوانی
ایجاد: آفرینش- برپایی- گشایش- ساختن
ایجاد اشتغال: کارآفرینی
ایجاد شده: برپا شده- برپاشده
ایجاد شود: پدید آید
ایجاد کردن: پدید آوردن
اید ئولوزی: آرمانمندی
ایدئولوژی: انگارگان
ایدئولوژیک: انگارگانی
ایده: آرمان- اندیشه- مونه- رای
ایده آل: آرمانی
ایده آلیست: آرمان گرا- انگارگرا
ایده آلیسم: آرمان گرایی
ایراد: خرده- ناکارایی
ایراد داشتن: کمبود داشتن- ناکارایی داشتن
ایراد کردن: سخنرانی کردن
ایرادگیر: خرده گیر
ایرانی الاصل: ایرانی تبار
ایرانیت: ایرانی گری
ایرمان: وخشی
ایزد منان: یزدان پیروزگر
ایفا: انجام
ایما و اشاره: نمار
ایمان: باور- باورداشت- گرایش
ایمیل: رایانامه
این طور: اینگونه
این مدت: در این
این نوع دیگری است: این گونه دیگری است
اینتراکشن: اندرکنش
اینترنت: تارکده- رایاتار
اینترنتی: رایاتاری
ایندکس: نمایه
با اصل و نسب: با ریشه- با نژاد- تبارمند
با تجربه: کار آزموده
با تشکر: با سپاس
با تقوی: پرهیزگار
با تمام: با همه
با تمام پاکی وی...: با همه پاکی وی...
با جرات: یارا
با حسن نیت: دوستانه
با سوء نیت: دشمنانه
با عقاید مختلف: با باورهای گوناگون
با قابلیت: با توانایی
با قدمت: دیرین- دیرینه
با لیاقت: شایسته
با لیاقتی: شایستگی
باتجربه: آزموده
باجناق: همریش
باحیا: آزرمین
بادوام: دیرنده
بارز: پدیدار- آشکار
بارک الله: آفرین
باریکلا: آفرین
بازگویی: واگویش
باطل: بی هوده- تباه- نادرست
باطله: بی هُده
باطن: درون
باطنی: درونی
باعث: انگیزاننده- مایه- انگیزه
باعث عبرت دیگران: مایه پند دیگران
باقی: بازمانده- مانده
باقی مانده: بازمانده
باقیمانده: مانده
باکره: پوپک- دوشیزه
بالاجبار: به ناچار
بالاخره: سرانجام
بالاخص: به ویژه
بالعکس: وارون- واژگونه
بالقوه: نهفته- خفته
بالکن: ایوان
باواسطه: بامیان جی
بحبحه: هنگامه
بحث: جُستار
بحث کردن: گفتگو کردن
بحث و تبادل نظر: گفتمان
بحث و مجادله: گفتاورد
بحر: دریا
بحر خزر: دریای مازندران-دریای کاسپین

نگاهی به پیامدهای رواج زبان لمپنی در جامعه

نگاهی به پیامدهای رواج زبان لمپنی در جامعه

زبان فارسی زیرسایهِ لمپنیزم!

شنبه ۱۲ بهمن ۱۳۹۲

 

سار، پس از یافتن غذا، هربار که به آشیانه‎اش سر می‌زند، با جوجه‌درشتی(جوجه فاخته) مواجه می‌شود که شباهتی به جوجه‌های متین‌ خودش ندارد؛ و گاه پس از گرفتن غذا از منقار وی، با قلدری به مادرخوانده‌اش تُک می‎زند. زبان لمپنیزم، زبان قلدری است که به مادرخویش(زبان فارسی) زبان‌درشتی می‌کند و به آن لجن می‌پاشد. ‏زبان با تغییر خود همیشه نمی‌بالد، بلکه گاهی از گوشه‌های پنهان و آشکار، آسیب می‎بیند و ویران می‎شود که بخشی از این ویرانی، به وسیله رخنه ادبیات لمپنی به وجود می‎آید.‏

ممکن است زبانی با ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی خود که چندین سده را برای تکوین‌ و مکتوب‌شدن، پیمایش کرده است، از چند واژه پوچ که نه گویش درستی دارد و نه معنی درستی، آسیب نبیند، اما زمانی وضع بغرنج می‌شود که چنین واژه‌هایی، تکیه کلام الگوهای جامعه، همچون برخی هنرپیشگان و ورزشکاران و گاه برخی مسئولان قرار می‎گیرد! ‏برای نمونه فلان هنرپیشه، همان اصطلاحات لمپنی را که در سریال تلویزیونی بر زبان آورده است، در گفتگو با یک رسانه نیز بر زبان می‌راند. جای شگفتی هم نیست، زیرا سریال مربوطه، رویکردی انتقادی نداشته است و از سوی دیگر چنین افرادی، تنها استعداد بازیگری دارند، بی این‌که از بینش و اندیشهِ والایی برخوردار باشند. حتی همان رسانه موردنظر(مجله زرد) که چنین گفت‌وشنودی را ترتیب داده است، همراستای همان سریال‎ها و یا کتاب‌های عامه‌فهمی است که هدف‌شان تنها کسب محبوبیت و فروش بیشتر است.

زبان، ابزاری است برای گفت ‎وشنود انسانی و برای پل‌زدن میان آدم‎ها و نیز برای مهربانی‎کردن، ابراز ارادت، بازتاب خواست‌ها و نیازها و پاسخ به یک پرسش؛ اما این ابزار فرهنگی، این پرچمِ هویت با شکوه یک ملت، از سوی لمپنیزم به زیر کشیده می‌شود. ‏

کسانی که برای زبان دل می‌سوزانند، دل‌خون از واژه‌های غیرادبی و زننده‌اند؛ برای همین تنها چندنمونه از واژه‌های لمپنی را در این‌جا می‌آورم، زیرا بیش از این، همراه با لب‌گزیدن و پرخون‌شدن دهان دل‌سوختگان خواهد بود.

گیر سه‌پیچ، اخراجی، ترکوند، حال میده، قاط‎زدن، فشن، خفن، شیشه شکسته، روزنامه‌بنویس، فیلم نیا، سوتی، سوکسه(به دومعنی)، آی‌کی‌یو، ای‌کیو، صفرکیلومتر(به دو معنی)، دماغ عملی، تخم دوزرده، سوراخش کن(در فوتبال)!‏

همه این‌ واژه‎ها با معنی‌های قراردادی -یا بنا به ادبیات لاتی- من درآوردی از سوی لمپن‌ها به کار گرفته می‌شود. تصور کنید که بسیاری از واژه‌های زبان یک ملت، چنین بی‎هوده و پر از ناسزا، دشنام، پرخاش، یاوه و چرندیات باشد.

ریخت‌شناسی ویران‌گران

هوا گرگ و میش است و هنوز به خوبی سپیده نزده است. بی‌گمان دیشب در بوستان و روی نیمکت خوابیده است. خواب‎آلود به نانوایی‌ای که کنارش ایستاده‎ام، نزدیک می‌شود. همین که نانوا یک نان بربری روی توری فلزی پرت می‎کند، دست دراز می‌‎کند و بر می‎دارد و با صدای قلدرمابانه و خش‌داری می‌گوید:«شاطر طلبت، بی‌نویس رو یخ.» و به سوی یک کله‌پزی راه می‌افتد.‏

لمپن زور می‎گوید، باج می‌گیرد، پرخاشگر است، توهین می‌کند، درگیری ایجاد می‌کند و آزار دیگران، برایش لذت‌بخش است. مردم کوچه و بازار اما این گروه را به نام لمپن نمی‌شناسند و به آنان لات، بزن بهادر، چاقوکش، جاهل و باج‌خور می‌گویند.

غلام نزد لمپن‌ها، غلومى است و تقی را شاتقی می‎خوانند و به جای خوب فکرکن، می‌گویند«فک کن»؛ و البته هوادار سرسخت فیلم‎های آبگوشتی و بالیودی‎ای‌اند که از تم‌های ناموسی و غیرتی شکل گرفته است. ‏

در جهان، پدیداری این گروه وامانده، زمانی رخ داد که در گذار جامعه کشاورزی به صنعتی و سپس سرمایه‌دار‌ی، گروهی نتوانستند خود را همپا سازند و بازماندند و در آشفتگی و سرگشتگی فزاینده‌ای گرفتار آمدند. اما امروز در جامعه ما لمپن‌ها بیشتر در میان معتادان و رانده‌شدگان از خانواده و زنان خیابانی و برخی بیکاره‌ها و محروم‌شدگان از تحصیل دیده می‌شود که زمینه برای بزه آنان بسیار زیاد است.

لمپن، رانده‌شده از اجتماع است و برای آن که هویت دیگری برای خود کسب کند، دست به دگردیس‌کردن گفتار می‌زند. او انگل و پیچنده است و تولیدگر نیست، اما در زبان دست به تولید می‌زند و اگر دقت کنیم، زبانش ماهیتی پرخاشگرانه و توهین‌آمیز دارد و با چاشنی تمسخر همراه است. ‏

در سرشت اینان، دست‌انداختن و لگدمال کردن دیگرانی‌ نهفته است که نمی‌شناسند و نمی‌دانند و دوست هم ندارند بشناسند؛ چون تنها خودشان مهم‎اند و خوب‌اند و ‏دیگران همه بدند.

از آن‌جایی که بی‌بندوباری در سرشت لمپنیزم است، آن چه که این گروه بر سر زبان می‎آورند، بی‌بندباری زبان است؛ جایی که زبان(یا همان ادبیات)، آلوده به بی‌ادبی‏‎های جوواجور می‌شود.

لمپنیزم زاییده شرایط جامعه است و این مخلوق چون نیاز به ارتباط‌گیری دارد، دست به خلق زبان ویژه خود می‌زند و از آن‌جایی که ویژگی بزرگ و برجسته این گروه ویرانگری و فروکشیدن ارزش‌ها و هنجارهاست، ویژگی زبانش نیز گویش ویژه و به‌کار بردن واج‌های بی‌مورد و به هم‎ریختگی نرم زبان است. یورش نخست آنان به سوی صرف(واژه) است که در پی آن، نحو(ساختار جمله) نیز به هم می‌ریزد.

رواج زبان لمپنیزم و گسست از آداب گفت‎وشنود، کم‌کم به گسست مردم از ادبیات ژرف فارسی می‌انجامد. بی‌گمان گسترش ادبیات ویرانگر و بی‌پایه، سبب دوری مردم از فرهنگ و تاریخ‌ادبیات خودشان می‌شود.

زبان دوره جاهلیت نیز گونه‌ای «زبان آرگو» بود که هم در شمار لمپنیزم و هم پهلوانی، قابل رده‌بندی است که شمایی از آن در داستان داش‌آکل، نمود یافته است. زبان زرگری و آرگو با معلق‌سازی زبان گفتار، مرزی میان خود و زبان بهنجار جامعه، ایجاد می‌کند و همین کار را لمپنیزم با به لجن‌آلودن زبان گفتار جامعه انجام می‌دهد. ‏

لمپن در فرهنگ و جامعه ما ریشه گسترده دارد و از دوره قاجار بوده‌اند و نشانگان تاریخی لمپنیزم بیشتر در دوره ۱۲۰ ساله آن قوم دیده می‎شود، با باباشمل‎‎ها و لوطی‌ها و داش‌مشدی‌ها و جاهل‌‌هایش؛ که از میان آنان قمه‌کش‌های مشهورِ«شعبان جعفری‌مانند» در برخی شهرها بیرون می‌آمدند.‏اما آیا به راستی و بنا به روایت سفرنامه‌های سده پانزده میلادی غربی‌ها، ایرانیان، مردمانی سطحی و دچار بداخلاقی و پرورنده لمپنیزم هستند؟ بی‌گمان نه؛ بحرانی‌کننده و آشفته‌ساز زبان، لمپنیزم است، نه فرهنگ مردم.

وقتی جامعه، دایره را تنگ می‌گیرد، لمپنیزم نیز با ایجاد یک زبان نازیبا، برای خود قلمرو مشخص می‌کند، تا هرکس که به زبان آنان گپ نمی‌زند، از دایره‎شان بیرون بماند.

لمپنیزم، میوه بی سروسامانیِ اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی و سیاسی جوامع است. لمپن با زبان پرخاشگر خود، به جامعه پرخاش می‌کند. راه برگرداندن زبان به جایگاه زیبنده خود، برگرداندن لمپن به آغوش اجتماع و اهدای دوباره حقوق اجتماعی به اوست.‏

گرایش جوانان

‏«رویکرد برخی نوجوانان و جوانان به گفتار لمپنی برای نشان‌دادن رشد است و این که دیگر بچه‎ننه نیستند! به سخن دیگر یک زبان بی‌هویت، می‎شود هویت برخی جوانان. از سوی دیگر دستاویزکردن یک زبان چاله‌میدانی و بی‌بنیاد از سوی نوجوان و جوانان، دورشدن از کودکی و تاییدگرفتن بزرگ‌شدگی و نیز خودی نشان‌دادن است.»‏

حسین اعتمادی- مدرس دانشگاه با بیان بند بالا می‌افزاید: اما من نشان‌دادن واکنش شدید را در برابر چنین واژه‌هایی از سوی پدران ومادران سفارش نمی‌کنم. همین که آنان با تاثیر از سریال‌ها، چنین واژه‎هایی به‎کار نبرند، خود بهترین الگو برای نوجوانان خواهند بود. جوان، بی‌گمان این کفایت و شناخت را دارد که بیندیشد که پدر، مادر و دبیر و استاد و دهک فرهیخته جامعه‌اش، چرا چنین واژه‌هایی به کار نمی‌برند؟

این استاد ارتباطات در گفت وشنود با روزنامه اطلاعات یادآور می‎شود: قرارگرفتن دانشجو در پرتو واژه‌های لمپنی، وی را وا می‌دارد، گاه چیزهایی در همان ردیف مانند «مخم هنگ کرد» را به هم ببافد. اما پرسش این‎جاست که وقتی منِ استاد و دبیر دبیرستان، سرِ کلاس بگویم «امروز تو ترافیک، حالم گرفته شد»، دیگر چه چشم‌داشتی از دانش آموزان، می‌توان انتظار داشت؟ ‏

وی معتقد است: گاه نیز بستر روآوری نوجوان و جوان به زبانی زورگو و بی‌نزاکت و نازیبنده، در خانه فراهم می‌شود. وقتی پدر یا مادر به نوجوان خود می‌گویند: «می‌زنم تو دهنت‌ها.» دیگر از نوجوان خود انتظار نداشته باشند که در خیابان، به دیگران پرخاش نکند و نگوید:«دهنت رو سرویس می‌کنم.» ولی باز هم به جوانان توصیه می‌کنم بیندیشند که گفتار چاله‌میدانی امروز، یک گفتار لاتی، شانه بالاانداز، بی‌ریشه، بی‎پایه، نادرست،‌ بی‎بنیاد و بی‌قید است.

***

آشغالانس : ماشین آشغالی های جدید تهران که چراغ گردون هم دارند

آمار دادن : نخ دادن -توجه کسی را جلب کرن

آش و لاش : آسمون جل

اخ کردن: پول رو سریع دادن

باحال: خوش آیند

ببو: انسان ساده لوح

بروبچ: بچه ها-رفقا

بیریف: درست – ردیف

بینیم با: برو بابا

باقالیا : اگر منظور شخص باشه به ادم ساده گفته میشه

پارازیت : حرف بد موقع

پایه ای؟: حاضری؟

تابلو : واضح و مبرهن

تریپ: (تیریپ) مدل-برنامه-قیافه

تو باغ نبودن: در جریان نبودن-حواس پرت بودن

تو نخ چیزی بودن : تو فکر چیزی بودن

تو کف چیزی بودن: تعجب از چیزی کردن

تیکه انداختن : متلک انداختن

خفن: به معنی بزرگ-زیاد-مهیب

دمت قیژ : دمت گرم

زاقارت: ضایع-سه

زپرشک: زرشک

سریش : کنه

سنم: آشنایی

سوتی: ضایع

سه: ضایع

سه سوت: سریع

***

جهان سایبری

«برخی از افرادِ تحت تاثیر لمپنیزم، دقیقا با دو ویژگیِ کاملاً متفاوت و ناشناس مانند دکترجکیل و مسترهاید(اسیتونسن)، در محیط سایبر(اینترنت و وب)، پدیدار می‌شوند.»

حمید اقدامی- برنامه‌نویس وب، با بیان نکته بالا می‎افزاید: این گروه گاه نامی نیک و نقابی متین(اما دروغین) به چهره می‌زنند و برخی زمان‌ها نیز با چهره حقیقی و نام حقیقی(مارمولک یا گیرچندپیچ) در وب، ظاهر می‌شوند. با گسترش جهان سایبری، پای برخی افراد مستعد لمپنی به این مکان‌های مجازی باز شده است و در آن‌جا البته تنها چیزی که اهمیت ندارد، نوشتن و آموختن و بروز خلاقیت است و به جایش تنها پژوهش برای یافتن نقطه‌ضعف‌های دیگران برایشان مطرح است تا دستاویزی برای تمسخرکردن، بیابند.

این برنامه‌نویس معتقد است: حتما برخی افراد را در خیابان‌ها دیده‌اید که دایم در حال شوت‌کردن قوتی کبریت خالی، قوتی نوشابه و آشغال‌های دیگری هستند که روی زمین افتاده است؟ لمپن‌های مجازی در «وب» نیز هرچه که جلوی خود ببینند، آشغال می‌انگارند و شوتش می‌کنند. اینان(یا همان هکرهای لمپن) تنها هدف‌شان از گشت‎وگذار در جهان سایبر(اینترنت و وب) قرق‌کردن فضاهای دیگران و ویران‌کردن‌شان به هزار ترفند است و هدف دیگری ندارند.

به گفته اقدامی، این لمپن‌ها از شنیدن پاسخ برآشفته می‌شوند، از این‌رو در جهان وب،‌ بی نام و نشان و در تاریکی ظاهر می‌شوند که تا به گفته خود، یک خروار لیچار بار کاربرها کنند، بی آن که یک بالای چشمت ابرو بشنوند.

نقشِ نقش‌آفرینان ‏

پدر از راه می‌رسد و در برابر درخواست نوجوان‌اش که مشکل درسی دارد، می‌گوید:«فکرم فعلا خسته است پسرم، بذار کمی بعد.» و نوجوان می‌گوید:«مخ‌تون قاط زده بابا؟»

در میان خانواده، جوان و نوجوان در ادای برخی واژه‌های لمپنی، ترسی ندارد. زیرا آن‌ها را از بیرون به درون خانه نیاورده است، بلکه از سریال‌های تلویزیونی شنیده است که همه افراد خانواده، دور هم تماشا می‎کنند.

حسین اعتمادی- مدرس دانشگاه در این مورد می‌گوید:‌ انگار بیان برخی واژه‌ها از زبان بازیگران یک سریال، مجوز نشر آن از سوی نوجوانان است و بر اثر تکرار، ناخودآگاه بر بزرگتر خانواده نیز تاثیر می‌گذارد و می‌شود بخش کوچکی از فرهنگ و زبان رفتاری کل خانواده. مثلا مادر خانواده گاهی بی آن که بخندد و یا هدف شوخی داشته باشد، بسیار جدی می‌گوید« امروز بدجور قاط زدم»!

این مدرس ارتباطات معتقد است: برخی از سازندگان سریال‌های خنده‎دار(که به اشتباه طنز نامیده می‌شود) گمان می‌کنند برای رسیدن به زبان گفتار مردم باید اصطلاحات لمپن‌ها را بر زبان بازیگران‌شان جاری سازند؛ بی آن‌که اثرشان رویکردی انتقادی و یا ویژگی رفتارشناسی، زبان‌شناسی و یا تیپ‌شناسی داشته باشد. بازیگران این سریال‎ها هم تنها به این دلیل لمپنی گپ می‌زنند که محبوب شوند و برای سریال نیز محبوبیت کسب کنند.

به گفته این مدرس دانشگاه، اینک هزاران واژه لمپنی در زبان‌گفتار و نوشتار ما پرسه می‌زند. جالب است که لمپنیزم، توان آمدن به آوردگاه نثر مکتوب را ندارد، و این خدمت را سریال‎نویسان و سریال‎سازان به رایگان برایشان انجام می‎دهند. آن‌چه گاه از جام جهان نما برون می‎تابد، شاید بازتاب همان جریان لمپنیزم جامعه است، اما تنها این نیست و تشدیدشوندگی و پراکنش بیشتر را در پی دارد.

اعتمادی آن‌گاه گوشزد می‌کند: اگر امروز اصطلاحات لمپنی جدیدی در اتوبوس و تاکسی و محل کار و مدرسه به گوش‌ات خورد، تعجب نکن و گمان مدار که دیشب حتما یک سریال از تلویزیون پخش شده است. شگفت‎زده مشو اگر یک واژه‎‏ لمپنی گاه از زبان یک دختربچه دبستانی نیز در خانه‎ای به گوش برسد. استفاده از ادبیات لمپنی از سوی بازیگران زن و مرد سریال‌ها – به‌جا یا نابه‌جا- نقش جمع‌آوری این ادبیات را از کوچه و آوردن به درون خانه‌ها بازی می‌کند و آن را بر سر زبان افراد خانواده می‌اندازد.

به باور اعتمادی، حقیقت این است که چنین رویه‎ای زمانی در میان هنرمندان نوپدید جامعه رخ می‌کند که کارکردهای دهک میانه فرهنگ‏‎ساز، با فرهنگ جامعه ضعیف شده باشد.‏

اعتمادی می‎گوید: طنز فاخر سیاسی و اجتماعی مچ‌گیر و نکته‌سنج و موشکاف(آنچه که در برخی جوامع باز رواج دارد) که شالوده‌اش بر دیالوگ‎های نفس‎گیر(تریلر) و پیچیده و افشاگر بنا شده است.، هنگامی که جامعه‌ای در تنگنا قرار می‌گیرد، طنزنگار و برنامه‌ساز طنز برای جلب تماشاگر، چاره‌ای مگر دستاویزی به زبان لمپنیزم نمی‌بیند. اما باید دانست که ادبیات چوپانی را از بیابان به خیابان‌های پایتخت آوردن، هنر نیست(همان‎گونه که خلق شخصیت صمد هنر نبود) و نتیجه‎اش این می‎شود که مردم هنگام رانندگی به جای این که بگویند آقا مواظب باش، بگویند«اوهوی…»!‏

راه نیکویی ‏

‏«از نشانه‌های فرهیختگی یک جامعه، توجه به چگونه سخن‌گفتن و نوشتن است. رفع نیاز جوانان، آنان را از دستاویزی به زبان لمپنی(یا بیراهه زبان، که در شمار گونه‌ای اعتراض قابل رده بندی است) باز می‏‎دارد؛ که یکی از آن‌ها بازگذاشتن راهِ آزادانه سخن گفتن است.» حسین اعتمادی با بیان نکته بالا می‌افزاید: نخستین راهکار، بازبینی و بازنگریِ نظام ارزش‌گذاری در جامعه و بزرگ‎گرفتن شعاع دایره خودی‌هاست. دادن نقش بیشتری به نخبگان فرهنگی، برتابیدن نقد فرهنگ جامعه و بازداوری در مورد آن نیز ضروری است. باید از آسیب بیشتر به دهک میانه(متوسط) فرهنگ‌ساز جامعه نیز پیشگیری شود، تا بیشتر، رایحه خوش فعالیت آزاد فرهیختگان و رهبانان فرهنگ و نویسندگان و شاعران و اندیشمندان در جامعه بپیچد و آموزش همگانی درست سخن‌گفتن و درست‌نوشتن، مورد توجه بیشتر قرار گیرد.

ع٫درویشی

میرزا حسن رشدیه؛ اولین موسس مدارس جدید ایران

میرزا حسن تبریزی (۱۲۳۰ تبریز - ۱۳۲۳ قم) مشهور به رشدیه، «موسس مدارس جدید ایران»، پدر آموزش نوین ایران، فرزند ملا مهدی از علمای بنام تبریز و سارا خانم نوه صادق خان شقاقی - که به امر فتحعلی شاه کشته شدند - است.
او تحصیلات مقدماتی را نزد پدر دانشمند خود فرا گرفت و به دلیل استعداد و هوش و حافظه شگفت انگیزش، در اندک زمانی در زمره علمای تبریز قرار گرفت و در ۲۲ سالگی امام جماعت یکی از مساجد تبریز شد.

حاجی میرزا حسن ، به نام عزیمت به نجف، از تبریز بیرون آمد و راه بیروت را پیش گرفت. مدت دو سال در دارالمعلمین بیروت که بوسیله ی فرانسویان، تاسیس یافته بود و شهرت جهانی داشت، به تحصیل علوم جدید پرداخت و به خوبی به اشکالات طرز تدریس، آشنایی پیداکرد و سپس برای تکمیل مطالعات خود در این رشته به استامبول پایتخت امپراتوری عثمانی و مصر، مسافرت کرد و در روش تدریس در مدارس رشدیه (ابتدایی) و اعدادیه (متوسطه) ترکیه، مطالعاتی نمود و اصول تدریس در آنجا را مانند ایران، مغشوش یافت. پس از آشنایی کامل با اسلوب و طرز تعلیم الفبا به روش جدید، نخست به ایروان که اهالی آنجا به مناسبت دیدن مدارس روس در استقبال از فرهنگ ایرانی، مستعدتر و مشتاق تر بودند رفت و در سال ۱۳۰۱ق، به کمک حاج آخوند، برادر ناتنی اش، نخستین مدرسه ی ایرانی را به سبک جدید، برای مسلمان زادگان قفقاز تاسیس کرد و با اصول (الفبای صوتی) که ازاختراعات خودش بود، شروع به تدریس نمود و موفق شد ظرف ۶۰ ساعت نو آموزان را خواندن و نوشتن بیاموزد.

پس از چهارسال اقامت و مدیریت مدرسه مذکور در ایروان، ناصرالدین شاه که از سفر دوم فرنگستان به ایران، مراجعت می کرد، از ایروان می گذشت، از او خواست برای تاسیس مدارس ابتدایی به ایران بازگردد. اما اندکی بعد، اندیشید با تاسیس این مراکز، قانون اروپایی را در ایران رواج می یابد و برای سلطنت، خطرناک خواهد بود. از این رو، از حمایت او چشم پوشید.
میرزا حسن اندکی بعد، با وساطت دوستان و طرفداران، اجازه یافت به ایران بیاید. لذا مدرسه را به برادر ناتنی خود واگذار کرد و به زادگاه خود، تبریز باز گشت. او پس از ورود به ایران و دیدار خانواده، نخست، عده ای از اقوام با سواد خود را گرد آورد و شیوه نوین آموزشی خود را به آنان آموخت و به کمک آنها اولین دبستان را در سال ۱۳۰۵ق در محله ششگلان تاسیس نمود. اشتیاق مردم به با سواد شدن کودکانشان، آن هم به این سهولت، سبب استقبال بسیار از مدرسه شد. مکتب داران که کار خود را کساد می دیدند، به جنب و جوش افتاده، رئیس السادات، را وادار نمودند، رشدیه را تکفیر و فتوای انهدام مدرسه ی جدید را صادر کند. بدین ترتیب، عوام که همیشه منتظر چنین اوامری هستند، با چوب و چماق به دبستان یورش بردند. رشدیه شبانه به مشهد فرار کرد. اما پس از شش ماه دوباره به تبریز بازگشت و دومین مدرسه را در محله بازار تاسیس کرد که آن نیز مورد هجوم قرار گرفت و رشدیه باز به مشهد گریخت. مدرسه سوم، در محله ی چرنداب تبریز تاسیس شد اما این بار، طلبه های علوم دینی مدرسه صادقیه به تحریک مکتب داران، به مدرسه حمله کردند و رشدیه را تهدید به قتل نمودند. چهارمین مدرسه در محله نوبر تبریز، برای کودکان تهیدست تاسیس شد. تعداد شاگردان این مدرسه، ۳۵۷ و معلمان به ۱۲ نفر می رسید . این بار، مکتب داران به ملا مهدی (پدر رشدیه) متوسل شدند و با او اتمام حجت کردند. ملا مهدی از میرزا حسن خواست به مشهد برود و او چنین کرد. بعد از چندی، باز به تبریز برگشت و پنجمین مدرسه را در محله بازار دائر نمود. بار دیگر مدرسه مورد هجوم واقع شد. این بار تعدادی از دانش آموزان مجروح شدند و یکی از آنان به شهادت رسید. رشدیه، باز به مشهد گریخت. در مشهد مدرسه ای تاسیس کرد اما مدرسه چپاول شد و دست او شکست. ششمین مدرسه را در لیلی آباد دایر نمود. این مدرسه سه سال دوام یافت. چندی بعد کلاسی برای بزرگ سالان نیز باز کرد که در مدت ۹۰ ساعت خواندن و نوشتن را به آنان آموخت. اما با مجروح شدن او - در اثر تیراندازی مخالفان به پایش- مدرسه تعطیل شد. رشدیه مجروح که هنوز از شکستگی دستش در مشهد رنج می برد، شعری بدین مضمون سرود:
مرا دوست بی دست و پا خواسته است - پسندم همان را که او خواسته است
پس از این واقعه کسی حاضر نشد خانه ای برای مدرسه به او واگذار کند. رشدیه، مزرعه اش را فروخت و مدرسه هفتم را تاسیس کرد. این بار، در کلاس ها، میز و نمکت و تخته سیاه گذاشت و زمانی برای تفریح شاگردان در نظر گرفت، اما چون به نظر علما صدای زنگ مدرسه شبیه صدای ناقوس کلیسا بود، از زنگ زدن چشم پوشی کرد و به‌جای آن یکی از دانش‌آموزان با صدای بلند شعر زیر را که سروده خود او بود می‌خواند:
هر آنکه در پی علم و دانایی است - بداند که وقت صف آرایی است
«...آخرالزمان نزدیک شده، جماعتی بابی و لامذهب می‌خواهند الف با را تغییر دهند، قرآن را از دست اطفال بگیرند و کتاب به آنها یاد بدهند». «اگر این مدارس تعمیم یابد یعنی همه مدارس مثل این مدرسه باشد بعد از ده سال یک نفر بی سواد پیدا نمی‌شود. آنوقت رونق بازار علما به چه اندازه خواهد شد معلوم است».
تخریب این مدرسه، با بمب دست ساز انجام گرفت. پس از این واقعه، رشدیه ایران را ترک کرد و به قفقاز رفت.
هنگامی که امین الدوله به عنوان والی آذربایجان، انتخاب شد، رشدیه را به تبریز دعوت کرد و برای تاسیس مدارس جدید با او مشورت کرد. رشدیه هشتمین مدرسه خود را که دبستان بزرگی در محله ششگلان تبریز بود بنا گذاشت. به سبب حمایت امین الدوله، مخالفین کاری از پیش نبردند. اما با عزیمت او به تهران، مدرسه منحل شد.
امین الدوله در سال ۱۲۷۶ به تهران آمد، میرزاحسن خان رشدیه نیز به پشتوانه او به تهران آمد و مدارسی را به نام رشدیه در تهران بنیانگذاری کرد. پس از عزل امین الدوله و قدرت یافتن امین السلطان، بزرگان و اعیان شهر، از ترس مخالفت با اتابک، فرزندان خود را از مدرسه بیرون آوردند و مدرسه تعطیل شد.
شیخ فضل‌الله نوری در جلسه‌ای به ناظم‌الاسلام کرمانی (ناظم‌الاسلام کرمانی، تاریخ بیداری ایرانیان)درباره مدارس جدید می‌گوید: «ناظم الاسلام، تو را به حقیقت اسلام قسم می دهم. آیا این مدارس جدیده خلاف شرع نیست؟ ورود به این مدارس مصادف با اضمحلال دین اسلام نیست؟ آیا درس زبان خارجه و تحصیل شیمی و فیزیک عقائد شاگردان را سخیف و ضعیف نمی‌کند؟»
سرانجام، رشدیه که دیگر تکفیر شده، فتوای انهدام مدارسش صادر شده بود به قم رفت و تا پایان عمر در آنجا ماند. میرزا حسن رشدیه تبریزی در ۲۹ آذر ۱۳۲۳ش، در سن ۹۷ سالگی درگذشت.
منبع: وبسایت رسمی رضا همراز

سپاس- ریشه شناسی واژه "سپاس"

_سپاس

_{فرهنگ لغت عمید}

_{(اسم، اسم مصدر) [پهلوی: spās] ‹سپاسه› [sepās]
۱. حمد؛ ثنا؛ درود؛ ستایش.
۲. شکر: ♦ سپاس خدا کن که بر ناسپاس / نگوید ثنا مرد مردم‌شناس (نظامی۵: ۸۳۱)، ♦ هنوزت سپاس اندکی گفته‌اند / ز بیور‌هزاران یکی گفته‌اند (سعدی۱: ۱۷۴)، ♦ به این سپاس که مجلس منوّرست به ‌دوست / گرت چو شمع جفایی رسد بسوز و بساز (حافظ: ۵۲۲).
۳. لطف؛ شفقت.
۴. [قدیمی] منت.
⟨ سپاس پذیرفتن: (مصدر لازم) [قدیمی]}

_{۱. قبول منت کردن؛ ممنون شدن.
۲. شکر کردن.
⟨ سپاس داشتن: (مصدر لازم)
۱. شکر نعمت به جا آوردن؛ ممنون بودن.
.[قدیمی] منت داشتن.⟨ سپاس ‌گزاردن: (مصدر لازم) [قدیمی] شکر نعمت به جا آوردن؛ شکر کردن.}

---

 ریشه شناسی واژه "سپاس"

❗️چندی است که تصور و تعبیری اشتباه از واژه سپاس در فضای مجازی منتشر می شود>(سپاس=سه+پاس!)، که البته حاصل ذوقیات و بافته‌های ذهنی است و هیچ ریشه زبانشناسی و تاریخی ندارد.

✅ در زبان اوستایی عدد ۳ به صورتِ θri (ثری) خوانده می‌شود. برای نمونه در اوستا، یسنای ۹، بند ۸ اژی دهاک با صفتِ سه پوزه (به اوستایی: θri-zafanem) خوانده شده است. همچنین تلفظ عدد ۳ در پارسی میانه (پهلوی) نیز sih است...

سپاس ریشه شناسی واژه "سپاس"

سه‌شنبه 6 مهر 1395 ساعت 11:40

لغات ترکی موجود در زبان انگلیسی

لغات ترکی موجود در زبان انگلیسی 

ترکی	انگلیسی
بؤگ	big
دیب	deep
"تپهtəpə"	نوک و سر top
"اوکوزöküz"ترکی	.گاونر ox
"بلbel" ترکی	کمربندbelt
"بولوکböluk"ترکی به معنی تکه"بولمک"به معنی تکه تکه کردن	.بلوک،قطعه block
"پارلداماقparildamaq"به معنی درخشیدن	مروارید pearl
سوپورمکsupurmək" به معنی جارو کردن	جاروب کردن  sweep
"قورماقqurmaq" به معنی تشکیل دادن	گروه group
"چاکالçakkal"ترکی به معنی شغال	شغالjackal

منبع:http://tabriz-petrochem.blogfa.com/post-420.aspx

برچسب‌ها: لغات ترکی موجود در زبان انگلیسی

---

معنی غلط استکان

معنی غلط برای استکان
„ استکان „
در زمان‌های قدیم هنگامیکه هندوها با کشورهای عربی مراوده تجاری داشتند برای نوشیدن چای به همراه خود پیاله‌هایی را به این کشورها خصوصا عراق و شام قدیم آوردند که در آن کشورها به بیاله معروف شد.پس از آن اروپاییانی که برای تجارت به کشورهای عربی سفر میکردند چون در کشورشان از فنجان برای نوشیدن چای یا قهوه استفاده میکردند هنگام بازگشت به کشورشان این پیاله‌ها را به عنوان یادگاری میبردند و آن را East Tea Can می نامیدند.
 " ظرف چای شرقی"
 به تدریج این کلمه به کشورهای شرقی بازگشت و در آنجا متداول شد.ایست تی ﻛﺎﻥ= اﺳﺘﻜﺎﻥ
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
این معنی کاملا غلط است .استکان  ستکان، از ستِکلُ(استِکلو - تلفظ ایرانی = شیشه) ساخته می شده. چنانکه آلمانی به شیشه می گوید «گلَس» به ظرف شیشه ای نیز گلَس، گفته می شود؛ که دیگر شده ی آن در فارسی، «گیلاس» است.  داستان در مورد ستکان روسی، مثل این است که کسی بیاید و بگوید این ظروف که ما بهش گیلاس می گوییم؛ قبلن توش آب گیلاس می نوشیدند.(لیثی حبیبی).

جمعه 19 شهریور 1395 ساعت 05:31

اَشکل aškƏl  = شخم اول مزرعه ـ ریشه و ساقه برنج که پس از درو در مزرعه باقی می ماند(اَکلَه وز aškƏlavaz هم گفته می شود)

پِروم perum  = شخم دوم مزرعه

پیشکاول   piškāvƏl= شخم سوم که در واقع به منظور صاف و هموار و نرم و آماده کردن مزرعه برای انجام نشا انجام می شود.

دوریِه durye= درو کردن

درا dƏrā = داسی که برای دروی برنج استفاده می شود.

دَرز darz = مقداری از خوشه های درو شده که به اندازه قابل حمل بسته می شود.

منبع:http://www.taleshshenasi.blogfa.com/post-43.aspx

جمعه 22 مرداد 1395 ساعت 01:33

دنج

لغت نامه دهخدا

دنج . [ دِ ] (ترکی ، ص ) در اصطلاح عامیانه از کلمه ٔ «دینج » ترکی به معنی خلوت و آرام . جای بی آمد و شد. جایی که خلوت و بی شور و جلب و هیاهو باشد. آرام و آسوده : گوش دنج . گوشه ٔ دنج . (یادداشت مؤلف ). جای امن و امان و جای آسایش و مخلا بطبع. (ناظم الاطباء). || در آذربایجان به صورت صفت برای انسان (مخصوصاً کودکان ) آرام و بی آزار بکار رود، گویند: فلان کودک دنج است یا نادنج است . دنج بنشین . دنج بمان .

جمعه 22 مرداد 1395 ساعت 01:31

واژه

فرهنگ لغت عمید

(اسم) [پهلوی: vačak]
[vāže] لغت؛ کلمه.

---

کلمه

فرهنگ لغت عمید

(اسم) [عربی، جمع: کلِم و کلمات]
[kale(a)me]
۱. سخن.
۲. لفظی که معنی داشته باشد؛ آنچه انسان بر زبان می‌راند و مطلب خود را به‌وسیلۀ آن بیان می‌کند؛ یک جزء از کلام.

---

لغت

فرهنگ لغت عمید

(اسم) [عربی: لغة، جمع لُغات]
[loqat]
۱. واژه؛ کلمه.
۲. [قدیمی] زبان و کلام هر قوم که به آن تکلم کنند.

---

---

دوشنبه 4 مرداد 1395 ساعت 14:14

دختر

از ویکی‌واژه

فارسی

(دُ تَ) ریشه‌شناسی

• پهلوی

واژه ی «دختر» از ریشه ی «دوختن» که امروزه از بن مضارع آن «دوشـ» + «ـیدن» یعنی «دوشیدن» ساخته می شود، مشتق شده است. امروزه در بعضی از گویش های ایران، هنوز هم، «دوختن» به معنای «دوشیدن» به کار می رود. ( شاید ریشه ی اصلی دوختن از واژه ی «دوغ» به معنای «شیر» آمده بوده باشد. )

1. واژه ی «دختر» از «دوخـ» + پسوند صیغه ی مبالغه ساز «ـتر» ساخته شده است و به سمـَتی در خانواده اشاره می شده است که مسؤول دوشیدن دام های خانه بوده است.

   ---

دُختر از ریشه « دوغ » است که در میان مردمان آریایی به معنی« شیر « بوده و ریشه واژه ی دختر « دوغ دَر » بوده به معنی « شیر دوش » زیرا در جامعه کهن ایران باستان کار اصلی او شیر دوشیدن بود . به daughter در انگلیسی توجه کنید . واژه daughter نیز همین دختر است . gh در انگلیس کهن تلفظی مانند تلفظ آلمانی آن داشته و « خ » گفته می شده.در اوستا این واژه به صورت دوغْــذَر doogh thar و در پهلوی دوخت . دوغ در در اثر فرسایش کلمه به دختر تبدیل شد . آمده است.

اسم

1. فرزند مادینه، دخت.
2. دوشیزه، زن مرد ندیده.
3. انسان ماده خردسال یا جوان
   

   ---

   
   کانال زبان تالشی,
   [Forwarded from سعید]
   کینه-کیله:دختر
   
   [Forwarded from اسفندیار آقاجانی]
   دختر فارسی پهلوی
   کِله    تالشی
   girl    انگلیسی
   
   کانال زبان تالشی,
   گیلکی: کیجا
   مازندرانی: کیجا
   
   قز= دختر     ترکی
   

یکشنبه 3 مرداد 1395 ساعت 15:53

اصطلاحات همیاری در فرهنگ شالیزار

نسرین سیدنژاد

مقدمه
یاریگری از ویژگی های جوامع سنتی است. جامعه ی سنتی ما نیز در گذشته و حال، در موارد گوناگون و برای مقابله با دشواری های زندگی اجتماعی به چنین راه حل هایی نیازمند بوده و هنوز نیز نیازمند است.فقر اقتصادی، فقدان امنیت، شرایط اقلیمی و جغرافیایی دشوار در درازای زمان، به ویژه روستاییان و کوچ نشینان ما را هر چه بیشتر به هم وابسته کرده است.
برخورد سازنده و هشیارانه با این دشواریها، چه در زمینه ی تولید و چه در زمینه ی مبارزه با طبیعت و سایر عرصه های اجتماعی، به آفرینش شکل های بسیار متنوع و سازگاری از یاریگری ها و تعاونی های سنتی در جامعه ی ایران انجامیده است.
یاریگری از لحاظ جهت سمت و سوی کنش یاری( یک سویه یا دوسویه بودن، برون سویه یا درون سویه بودن، عمودی یا افقی بودن)؛ از نظر سادگی و پیچیدگی روند یاری؛ از نظر درجه ی لزوم، اجبار یا اختیار در کار؛ از نظر زمان( موسمی یا غیر موسمی، گسسته یا پیوسته بودن)؛ و بالاخره از نظر مضمون و عرصه های یاری گونه های مختلفی را شامل می شود.
به نظر می رسد مهم ترین عاملی که انواع یاریگری را به صورت اساسی از یکدیگر متمایز می کند، سمت و سوی کنش یاری و بالاخره سادگی و پیچیدگی این کنشها باشد. بر اساس جهت و سمت و سوی کنش یاوری، انواع یاریگری در جامعه ی سنتی ما به دگریاری، همیاری و خودیاری تقسیم می شود.
با وجود برخی مشابهت ها، دگریاری و همیاری در نمونه های بارز و ناب خود، دارای تفاوت های مهمی با یکدیگر هستند. چنین به نظر می رسد که دگریاری کنشی است یک سویه، عمودی یا افقی که بین همترازان یا ناهمترازان (بین فراتران و فروتران، توانایان و ناتوانان) جریان می یابد، چه در زمینه های عینی و مادی و چه در زمینه های ذهنی و معنوی. در حالیکه همیاری جریانی است دوسویه و افقی که اغلب بین کسانی که کم و بیش توانایی های مشابه و یکسان دارند، (همترازان) یا کسانیکه می توانند توانایی های همدیگر را تکمیل یا کمبودهای یکدیگر را جبران کنند به وجود می آید. به عبارت دیگر در اغلب دگر یاریها، نقش یاری دهنده و یاری گیرنده به طور نسبی ثابت است، اما در همیاری نقش این دو به طور متناوب تغییر می کند. به تعبیری می توان گفت که تفاوت دگریاری و همیاری تفاوت بخشش با نوعی معاوضه و مبادله است. این معاوضه و مبادله می تواند در زمینه های نیروی کار، ابزار، مواد و مصالح، اطلاعات و عواطف صورت پذیردو البته در همیاری های سنتی این موارد اغلب با یکدیگر آمیخته اند و همیاری خالص و منحصر به یک موضوع کمتر به چشم می خورد.
در روستا وقتی کسی حاضر می شود با دیگری همیاری کند، گرچه ممکن است این همیاری در زمینه ی تعویض نیروی کار و یا ابزار باشد، اما معنی دیگر آن این است که به وی علاقه دارد و برای او ارزش و احترام خاصی قائل است و در عین حال این کار در هاله ای از خیرخواهی و عواطف مذهبی نیز پیچیده شده است. (فرهادی،1373: 52،53،54)
  یاریگری که در مناسبات و روابط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی خاصی پدید آمده اند و با توجه به وضعیت هر منطقه، اشکال ویژه ای یافتند، با هنجارها و سنن اجتماعی و در شرایط گوناگون هم آوایی و هم گرایی پذیرفته و باورها و انگاره های بعضا دست و پاگیر عوام را همرنگ آن مناسبات و روابط و ساختار حاکم ساخته و با تغییر ساختارهای اجتماعی حاکم بعضا دگرگون شدند و با رشد و بکارگیری ابزار و تکنولوژی جدید از استمرار مانده اند و تنها عناصر فرهنگی شان به زندگی ادامه داده اند.
بیگمان آگاهی به یاری ها و مساعدت های بومی و ملی می تواند ما را با میراث و فرهنگ، تنوع و شکل پذیری، تمکین تاریخی، نرمش و گرایش و احساس نوع دوستی و میل به یاری و مشارکت در عرصه های اجتماعی و حل دشواری های روزمره ی هر منطقه و دیاری که مردمانشان به ناچار و برای کار و شور زنگی خالق آن بوده اند، آشنا گرداند   ( مهجوریان نماری،1384: 10 ،11)
 تهیه ی محصول برنج در هر سه مرحله ی کاشت ،داشت و برداشت همراه با رنج و مشقت بوده است.  در گذشته پرداخت دستمزد میراب ها، نگهبان ها ( شوپه ها)، صاحبان گاو و اسب برای شخم زدن زمین  و خرمن زدن محصول، به صورت نقدی چندان رایج نبوده وصاحب زمین از همان محصول کشاورزی، مقداری را متناسب با اهمیت کار، مقدار و زمان آن و یا شاید حساسیت کارها برای افراد گفته شده در نظر می گرفت. به هین ترتیب اصطلاحات و واژگان خاصی در زمینه ی همیاری و یاریگری در میان برنج کاران وجود داشت که در زیر به آن اشاره می شود.
یاری های اجباری : مالک یا کدخدا یا پاکار ( دستیار کدخدا )، از یاریگری های متقابل و متداول میان اهالی برخوردار می شدند و در مواقع ضروری و بنا به محدود بودن و مشخص نبودن زمان کاشت، داشت و برداشت محصول و ترس از عقب ماندن از موعد های مقرر در نشا، وجین و درو و با توجه به نیاز های روزمره ی اقتصادی و اجتماعی تحت همان عناوین و اسامی مرسوم از آنان می خواستند تا به کمکشان بروند. یاری ها که اساسا دارای ماهیتی داوطلبانه وعدالت خواهانه بوده اند، برای مالک، کدخدا یا پاکار حقی اجباری بوده است بر گردن رعایا و فرو دست ها به این شرح:
1)    کایَّری [= کاریاری] بیگاری در زمین شخصی ارباب، کدخدا، پاکار در امر نشا، وجین، درو و خرمن کوبی
2)    گوکایَّر: شخم زدن زمین با گاو و به صورت کاریاری یا " هشته کاری". هِشته: زمینی به اندازه ی دو هکتار که دو گاو نر( ورزا) بتوانندآن را شخم بزنند.
3)    نشاکاری : با بیگاری گرفتن از اهالی در امر نشا کردن زمین ارباب، کدخدا یا پاکار
4)    وجین کایَّر: با کاریاری ( بیگاری) در کار وجین زمین اربابی
5)    بینج تاشون: دروی زمین کشاورزی
6)    کرزنی: خرمن کوبی زمین های کشاورزی و اربابی   ( همان،ص 13و 14)
روجاری [ rujari]: در این تعاون اهالی یک محل یا طایفه برای نشا، وجین و درو و سایر کارهای مربوط به کشاورزی به یاری هم می رفتند. کسانی که برای روجاری از طرف هر کدام  از اهالی فراخوانده می شدند، حق داشته و دارند که تا در مواقع ضروری کشاورزی که نیاز به کار جمعی برای عقب نماندن از موعد های محدود و مقرر احساس می شود از آنان که به روجاری شان رفته اند، بخواهند که به اینان کمک بنمایند. در این معنا روجاری را می توان به عنوان یکی از اشکال تغییر شکل یافته ی کایَّری= کاریاری دانست. اما در کایَّری ارائه ی کار جمعی نیاز به بازپس دادن حتمی کار نبوده است و با این تعبیر می توان آن را شبیه تعاون از نوع قرضی تلقی نمود. با این تفاوت که قرضی جنبه ی طلبکارانه تری از روجاری داشته است و دارد و نیز به صورت فردی ( و نه همچون روجاری که جمعی است) مشاهده می شود. اما روجاری از ریشه های عمومی تر و انسانی تر کایَّری  بهره ور است و هنوز رنگی از آن را با خود دارد. طبق مشاهدات معلوم گردیده است که خواستگاه این تعاون نیز نخست در مناطق ییلاقی و قشلاقی و میان خانوارهای چوپانان و گالش ها مرسوم بوده است. (همان،ص 26 و 27)
قرضی: ارائه ی کار بدنی که در گذشته به صورت رایگان و به صورت جمعی و داوطلبانه در قالب کایَّری و در اختیار همه ی اهالی قرار می گرفت، به تدریج دگرگون و ماهیتا غیر رایگان و طلبکارانه شد. پیشتر افرادی که برای کایَّری می رفتند، ضرورتی نداشت که همان مقدار و نوع کار را برای کمک دهنده بازپس دهند. هرگاه برای یاری رساندن ضرورتی احساس می گردید، کایَّری چهره ی انسانی تری را به نمایش می گذاشت. با تغییر آن روابط تنگاتنگ،- بر مبنای کار تولیدی-، از مناسبت های کایَّری در میان انسانها کاسته شد و به نوع خاصی از تعاون و یاری بدل گردید که در اصطلاح محلی به آن قرضی می گویند. ( همان،ص 31 و 32.)
کایَّری: متداول ترین و قدیمی ترین شکل تعاون و یاری در مناطق مختلف مازندران کایَّری نام دارد. در این نوع تعاون، افراد رایگان و بی چشم داشت و با توجه به ضرورت و نیاز داوطلبانه به کمک هم می رفتند. به معنی واقعی تر، این یاری ویژه ی دورانی بوده است که در آن پول به صورت امروزی وسیله ی مبادلات به شمار نمی رفته است. به درستی جایگاه آن را باید در میان مناسبات ابتدایی و اجتماعی و بعدها در نظام گله داری رایج جست و جو نمود. مبادله ی کالا با کالا، کار با کالا، کالا با کار، کار با کار، مضمون، بازار و روابط داد و ستدی روزگارانی به شمار می رفت که کایَّری یک قدم فراتر از این مناسبات می درخشید. به دلیل قرار گرفتن منطقه در بین کوه و دریا و با توجه به پیشرفتگی پوشش گیاهی و جنگلی و ادامه آن تا به کرانه های ساحلی، زمین های جلگه ای و دشت، ناچیز و کشاورزی در این نواحی نسبت به دامداری قدرت چندانی نداشته است و بر این اساس می توان گفت که کایَّری متعلق به مناسبات ابتدایی و قبل از گله داری و شبانی و برخواسته از ضرورت و نیاز زندگی کوچ نشینی و وضعیت خاص جغرافیایی و تاریخی این نواحی بوده است.(همان، ص 35)
کله کنی [ kele kani]: کندن زمین و ایجاد نهرآبه ها در اطراف و داخل مزارع و محل ، تمیز و لایروبی کردن نهرهای قدیمی جهت آبرسانی به کشتگاه ها و مزارع را کله کنی می گویند.
قرضی جنسی: وقتی که یکی از اهالی برنج خوراکی سالانه اش را و یا به " تیم بینج"[ شالی برای تهیه ی نشا ] نیازمند بود، آنها را از همسایه ها و اهالی محل به قرض می گرفت و بعد از برداشت محصول، قرض جنسی را با همان پیمانه و مقیاسی که دریافت کرده بود، بازپس می داد.
هم بندی: دو کشاورز که هر کدام یک اسب داشتند، اسب های هم را "همبند" و یا "همدوش" می کردند. با اسب های هم بند کار خرمن کوبی هم را به انجام می رساندند.
هم ته لک [  ham te lak ] ، بلو همازی [  balu hamazi ]: برخی از کشاورزان از مرحله ی " کله کِلو" (شخم زدن و زیر و رو کردن با بلو یا بیل کوتاه سرکج) تا مقطع نشاکاری به هم کمک متقابل می نمودند؛ زمین های تقسیم شده، از یک گوشته ( 6 هکتار- نسق ارباب برای مدت یک سال کشاورزی)  را زمین های " ته لک" می نامیدند. ته لک در گویش بومی به معنای تکه تکه و قطعه قطعه شدن است.
بینجه تاشون [  binje tashun ]: به علت بارندگی اگر کسی موفق نمی گردید تا محصول زمین کشاورزی را در موعد مقرر درو کند اهالی با یاری، کار درو، " کسو" [ دسته های شالی] و حمل آن تا به خرمن گاه را به عهده می گرفتند.
کسو جمع کری [  kasu jam kari  ]: زمان برداشت و جمع آوری محصول – که بارندگی و محدودیت زمانی و عقب ماندن ازموعد های مقرر در کشاورزی مواجه می گردید- اهالی به کمک کسی یا کسانی که کسو(دسته های درو شده ی برنج) را بر زمین گذاشته ولی جمع آوری کرده بودند، می شتافتند و آنها را جمع و به محل خرمن کوبی حمل و یا کوفا (کسو های انباشته شده بر روی هم) می کردند.
کرزنی[ kar zani]: زمان خرمن کوبی (کرزنی)، اهالی و کسانی که صاحب اسب و مال باربری بودند به کمک صاحبان کر می شتافتند؛ اسب ها را دو به دو به هم می بستند و خرمن ها را می کوبیدند و برنج و کاه را به منزل آنها می بردند و کسی و کسانی را که این یاری هارا دریافت نموده بودند، در زمان لازم و ضروری بازپس می دادند.
داره کر چینی [  dare kar chini ]: کسانی که خرمن کوبی محصول زمین را به چند ماه دیگر وامی گذاشتند، به کمک هم دسته های درو شده (کسو) را بر بالای تنه های درختانی که آنها را به صورت آلاچیق (نپار، نفار) تعبیر می کردند، می انباشتند تا در زمان معین ولازم به یاری هم آنها را از نپار به پایین و به خرمنگاه بیاورند و بکوبند.
اودنگه سری [ o dange sari ]: هنگام کوبیدن برنج در آسیاب دستی وآبی (او دنگه سر) و جدا کردن سبوس از برنج، اهالی به هم کمک نموده و کار چند روزه را در یک روز به پایان می رساندند.
دوما همّازی [ duma hammazi ]: کشاورزان مناطق ساحلی بخشی از زمین های شالیزاری را تا حدود 1000 متر که تقریبا از آبادی فاصله گرفته بود و به آب اندان (اِستل، استخر) تبدیل ساخته، به صید مرغابی می پرداختند. انان با مشارکت هم، ضمن آنکه بر گرد آب اندانها حصاری می ساختند، به یاری چند اردک دست آموز که آنها را در هوا رها می نمودند، مرغابی های مهاجر و ناآشنا را به سوی دامها می کشاندند. این کار از آبان ماه هر سال تا اسفند ماه ادامه می یافت.( همان، صفحات 40 تا 44)
فرهنگ واژه ها و اصطلاحات یاری:
1)    او دنگ: [ o dang]: او (آب) + دنگ = آبدنگ به معنای آسیاب آبی
2)    اودنگه سری[ odange sari]: به هنگام آسیاب کردن، کاری را به رایگان و به همراه آن برای شخصی که محصولش را در آسیاب آبی تبدیل می کند، انجام دادن. سری به معنی رایگان.
3)    بَلو: بیل سرکج کوتاه
4)    بینجه تاشون [ binje tashun]: بینج (شالیزار، شالی) + تاشون (هنگام تراشیدن، تراشیدن گاه) ب هنگام دروی گندم و شالی
5)    تیمه جار [  time jar]: تیم (دانه، تخم) +جار (زار، مکان، مثل کشتزار)؛ خزانه ی نشا
6)    تاشی [ tashi  ]: هنگاه تراشیدن
7)    داره کر چینی[ dare kar chini]: داره کر(خرمن های انباشته بر درخت) + چینی (هنگام چیدن و انباشتن آن)، به هنگام انباشتن خرمن ها (کرها) بر بالای درخت.
8)    روجاری [ ru gari] : رو به معنی بازشدن، گشادگی رو، با روی باز و جار به معنی یار، یاور با ی نسبت. یاری، یاوری، با روی گشاده و با میل و رغبت.
9)    کله کلو [ kale kalu]: شخم زدن و زیر و رو کردن زمین با بیل سرکج کوتاه قد (بلو). کلو به هر چیز سفت شده در اندازه های مختلف که ابتدا نرم و روان بودند. مثل قنّه کلو (قند کلوخ شده.
10) کر [ kar]: خرمن های انباشته شده از دسته های کسو
11) کسو[  kasu ]: دسته های درو شده ی برنج
12) کایَّری [  kayyari ] کاریاری
13) هم بندی: هم دوش کردن دو اسب یا دو حیوان را یه یک بند (افسار) بستن.

منابع و مآخذ
مهجوریان نماری، علی اکبر،1384،یاریگری در فرهنگ عامیانه ی مردم مازندران، آمل: نشر شمال
فرهادی، مرتضی،1373،فرهنگ یاریگری در ایران؛ در آمدی بر مردم شناسی و جامعه شناسی تعاون، تهران: مرکز نشر دانشگاهی

http://anthropology.ir/node/8161منبع

Email: [e-mail]

یکشنبه 3 مرداد 1395 ساعت 14:57

شالیزار

فرهنگ لغت عمید

(اسم) [سنسکریت. فارسی]
[šālizār] زمینی که در آن برنج کاشته باشند؛ کشتزار برنج؛ شالی‌پایه

---

بیجار، بِجار در گویش تالشی

درو

فرهنگ لغت عمید

(بن مضارعِ درویدن و درودن)
[dero[w]]
۱. = درویدن
۲. (اسم مصدر) برش بوته‌های جو و گندم یا گیاهان دیگر از روی زمین با داس یا ماشین درو.
⟨ درو کردن: (مصدر متعدی) بریدن گیاهان از روی زمین با داس یا ماشین درو؛ درویدن.

---

---

یکشنبه 3 مرداد 1395 ساعت 01:13

ت : تالشی   ب: لری بختیاری
آتاشه (ت) تراشیدن - تاش و فعل تاشیدن (ب) ازریشه تاشیتن پهلوی به معنی درست کردن و خلق نمودن و سیقل دادن . با ساختار گذشته(ماضی - تاشت) و آینده (مضارع - اِتاشه) و فعل امر(بتاش)عیناً چون ساختار افعال زبان فارسی که در زبان لری بختیاری بجای شش ساخت مسقبل از فعل اخباری استفاده می شود .
تاوه(ت) تافتن - گرم شدن - فعل تاوستن (ب) و تَوستنtavestan گرم شدن و آب شدن و تاوه صفحه ی سپرس شکل که بر آتش نهند جهت پختن نان .
آکلاشه(ت) جویدن و تراشیدن - کِلاشنیدن(ب)kelashniden - (گذشته - کِلاشنید)(آینده - اِکِلاشنه).
آمیشته (ت)ادرار کردن - مستن mestan (گذشته - مِست) (آینده -اِمیزه).
پاتیل (ت) دیگچه - پاتیل (ب) دیگچه .
اَوباز(ت) غواص - شناگر- آوباز (ب)همان معنی .
اَوریز(ت) آبشار - اَوریز(ب) همان معنی .
اَسه (ت)هسته - اَسته و اَستو(ب) اَستو یا هستو درزبان پهلوی .
اَمَه (ت) ما - اِما و ایما (ب)همان معنی .
اَسرک (ت)اشک - اَرس - هَرس - خَرس (ب) همان معنی .
ویچیره (ت)اشک جاری- چیرچیر و چورچور(ب) حرکت اشک برگونه .
نشتا (ت) گرسنه ی صبحانه نخورده - ناشتا (ب) همان معنی
اوَتَه(ت )آنسو - او تَی(ب)همان معنی .اِی تَی - اینسو. او تا لُری جنوبی .
اورشم(ت)ابریشم - اَورِشُم (ب) پهلوی آنahreshom .
اوزار (ابزار)- اَوزار (ب) همان معنی .
اشکم (ت) شکم - اِشکم (ب)پهلوی اِشکم .
شوم (ت)شخم - شوم - شُهم (ب) همان معنی .
ایبال (ت) یک دست - یبال (ب) همان معنی.
ایتاج (ت) نیاز- ایتاج (ب)همان معنی .
نَر (ت)افقی - نَر (ب) همان معنی و عمودی را بَر گویند .
بسکم (ت) گاهی شاید - بساکم (ب)همان معنی .
بَلکم (ت) ممکن است- بلکُم (ب) همان معنی.
بُخ (ت) اَخم کردن- بُغ (ب)همان معنی با فعل ترکیبی بُغ کِردن.
بیلاوارس (ت)بی صاحب- بِلاوارس(ب)همان معنی.
تِرت (ت) خُرد و لِه - تِرد (ت) از فعل تِردنیدن terdenidan و گاه معنی سوختن مو را می دهد ویا پارچه ای که براثرضربه ای لِه و کوبیده شدن پاره شود تِرتهِستن tertehestan گویند .
تَشک (ت) آبله - تَشک (ب)عفونت پوستی مزمن.
تیوم (ت) بذر - تیم و تُهم (ب) به همان معنی.
تی تی (ت) فراخواندن ماکیان - تی تی (ب) فراخواندن بزغاله .
جَر (ت) خراب شدن - فاسد شدن - جَر (ب) ناگوارا - ناپختگی گوشت خوراکی - جَر از ریشه جَرنیدن و جرستن به معنی کجروی .

چارنال (ت) به سرعت رفتن - چال نال (ب)به همین معنی .
چَپ چَپول (ت) خمیده و کج و معوج - چَپ و چُل (ب )از ریشه فعل چُلنیدن به معنی خماندن و ضربه زدن به شیی فلزی که فرو رفتگی ایجاد کند .
چغو (ت) چاقو - چَغو (ب) به همان معنی .
چویندر(ت) چغندر- چوندُر (ب) به همان معنی .
چیلیک (ت) حلق - چیل (ب) - چیل دِره(خمیازه) چیل پَهنَک (دهان را باز و بسته کردن) .
خاس (ت) استخوان - خَس- هَس (ب) به همان معنی .
خاو(ت) خواب - خاو (ب) به همان معنی .
دَس دَلَک (ت) اتکا - دس دَلَک (ب) به همان معنی .
دِج ، دجن (ت) چسبندگی - دِغِن (ب) چسبندگیی که زایده ی شیرینی باشد .
دِز(ت) دُزد - دِز ، دُز(ب)به همان معنی و آو دِزه(آب دُزده) آبی که زیرپوست عفونی پنهان باشد .
دکاره (ت) میانسال - دوکاره (ب) به همان معنی .
دو(ت) دوغ - دو (ب) به همان معنی.
دِی (ت) روستا - دِی (ب) به همان معنی .
دِیَری(ت) دیگری - دِیَری (ب) به همان معنی .
دیرماز (ت)دیر وقت - دیرمجال (ب) به همان معنی.
دول(ت) دلو - دول (ب) به همان معنی .
دول (ت) خمیده - دول (ب) به همان معنی .
رز(ت) درخت انگور - رَز (ب) به همان معنی .
رَمه پا (ت) چوپان - رَمه پا (ب) چوپان چارپایان (اسب و قاطر) .
رنگه ری (ت) رنگ رخسار - رنگِ ری (ب) به همان معنی .
رِنج (ت) بیماری - رِنج (ب) بیماری و گونه ی نفرین به همان معنی .
رِشک (ت) شپش - رِشک (ب) بچه شپش - تخم شپش .و خود شپش را شِش گویند.
رو(ت) فرزند - رُو (ب)و درلرستان روله به همان معنی .
رِی (ت) اسهال - رِی (ب) به همان معنی .
زا (ت) زاده ی - زا (ب) به همان معنی .
زَلَه (ت) زَهره - زَهله(ب) به همان معنی .
زَلَه (ت) زالو - زَهلی - زَهله (ب) به همان معنی .
سا (ت) سایه - سا (ب) به همان معنی .
سالدار(ت) مُسن - سالدار (ب) به همان معنی .
ساوین (ت) صابون - ساوین (ب) به همان معنی.
سبا (ت) فردا - سَووا (ب) در گویش شوشتری سبا به همان معنی .
ستی (ت) سختی - ستی (ب)همان معنی . سختی - سَتی - سهدی sahdi به معنی سفارش هم آمده است .
َسَوز (ت) سبز- سَوز (ب) همان معنی .
سوته(ت) سوخته - سهده (ب) و سوته و سوده در دیگر شاخه های زبان لُری .
سور (ت) شور - سور(ب) به همان معنی .
سیا تاوه (ت)سیاه چرده - سیاتاوه(ب) به همان معنی .
شوندروز(ت)شبانه روز- شوندِ رو(ب) به همان معنی.
شیو (ت) شوهر دادن - شی (ب) به همان معنی .
غاپ (ت) پس از غوزک پا یا دست - غاو - غاب (ب) به همان معنی .
غَور (ت) گور - غَور(ب) به همان معنی .
فند (ت) شگرد - فِند (ب) به همان معنی .
کاو (ت)کبود رنگ و آبی رنگ - کَو - کهو (ب) به همان معنی .
کاوی(ت) گوسفند یک ساله - کاوه - کَوِه (ب) به همان معنی .
کَش (ت) بغل - کَش(ب) بغل همچون کَش کوه ، کشِ دیوار و.. به همان معنی .
کُنجی (ت) کُنجد - کُنجی (ب) به همان معنی .
کیبانو(ت) کدبانو - کیبِنو (ب) به همان معنی .
کَره (ت) ریشه و نهاد - کَره (ب) به همان معنی .
گارشت (ت)آروغ - گارشت (ب) به همان معنی .
گَل (ت) فاصله بین دو پا - گَل (ب) به همان معنی .
لَپَه (ت)موج - لَپ (ب) لپ زیدن - مواج . به همان معنی .
لَتِه (ت) پارچه کهنه و پاره - لَت(ب) بافته ای از موی بز .
لَر(ت) لاغر - لَر (ب). لَرو - لَر اندوم - لاغر اندام به همان معنی .
لَم (ت) فلج - لَم با فتحه کشیده (ب) به همان معنی .
لَنگری (ت) بشقاب بزرگ - لنگری (ب) به همان معنی .
لَو (ت) لب - لَو (ب) به همان معنی .
لِش (ت) نعش - جسم و بدن - لَش (ب) به همان معنی .
لرت(ت) له شدن - لِرتنیدنlerteniden (ب) به همان معنی .
نیمدار (ت) مستعمل - نیمدار(ب) به همان معنی .
لِمو (ت) لیمو - لِمو (ب) به همان معنی .
مُردال(ت) مُردار - مُردال (ب) به همان معنی .
مزگ (ت) مغز- مَزگ (ب) مَزگا زبان اوستایی به همان معنی .
مَنات (ت) ارزشمند - مَنات (ب) به همان معنی.
مین کوه (ت) اقامتگاه ییلاقی - مین کُه (ب) اقامتگاه کوهستانی .
واته (ت) حرف - سخن - بیان- وِت - وِته واج(ب) پیرامون سخن کسی سخن گفتن .
نا (ت) توان - نا (ب) به همان معنی .
نال (ت) نعل - نال (ب) به همان معنی .
نِسو (ت) نیم - نِسو- نِسب (ب) به همان معنی .
نوم (ت) نام - نوم (ب) به همان معنی .
ها (ت) آری - ها (ب) به همان معنی .
هرگج (ت) هرگز - هرگج- هرجگ (ب) به همان معنی .
هَرده (ت)خورده - خََرده - هَرده (ب) به همان معنی .
وِر (ت)گیج و منگ - وِر (ب) به همان معنی.
وَخت (ت) زمان - وقت - وَخت (ب) . واژه وخت یا بخت به معنای زمان ریشه د رآیین زروان دارد که به زبان عربی رفته و «وقت » شده است .
این آیین دردوره ساسانیان در زاگرس رونق گرفت و توسط کرتیر سرکوب شد اما مردمان کوهستان نشین زاگرس در بعضی از مناطق هنوز بار فرهنگی این آیین را به دوش می کشند.
سوگند به خدای بخت ، سوگند رایج مردم لُربختیاری در سرتاسر مناطق بختیاری نشین است که با بیان آن به صورت« بخت بَووم » سوگند به خدای بخت پدرم  «بگُه به بختت» بگو سوگند به خدای بختت .
و سوگند به بخت یادکردن از منزلتی برخوردار است که همه کس یارای بیان آن در خصوص هر کاری نمی شود سوگندش را یاد کرد.
یکه زا (ت) تَک زاده - یَکه زا (ب) به همان معنی.

http://khananews.com/print.php?id=6245

شنبه 2 مرداد 1395 ساعت 12:34

_{طلا
فرهنگ لغت عمید}

(اسم) [عربی: طِلاء] (شیمی)
[talā] فلزی زردرنگ، چکش‌خوار، و گران‌بها که در ضرب سکه و ساختن جواهر به کار می‌رود؛ زر.
⟨ طلای سفید: (شیمی) = پلاتین

---

لغت نامه دهخدا

طلا. [ طِ / طَ ] (از ع ، اِ) زر (در اصطلاح فارسی ). زر سرخ . بکسر اول معروف است که به عربی ذهب خوانند. (برهان ). زر خالص و صاحب فرهنگ رشیدی نوشته که غالباً لفظ طلا معرب تله است که لفظ هندی است و بکسر فوقانی و تشدید لام بمعنی زر و بمعنی ملمع کردن و ملمع نیز آمده است و در سراج نوشته که طلا بمعنی زر سرخ در اصل به تای قرشت بود بسبب اختلاط عجم و عرب به طای مطبقه نوشته اند حتی که مطلا بمعنی زراندود استعمال کنند. (غیاث ) (آنندراج ). رجوع به زر طلا شود :
زمین را برنگ طلا رنگ داد [ مهر ]
جهان را ز نو فر واورنگ داد.

فردوسی .

---

زر

فرهنگ لغت عمید

(اسم) [پهلوی: zar] (شیمی)
[zar] = طَلا

زر ز معدن سرخ روی آمد برون
صحبت ناجنس کردش روی زرد.
سنائی

---

زرد

فرهنگ لغت عمید

(اسم) [پهلوی: zart]
[zard]
۱. یکی از رنگ‌های اصلی، مانندِ ‌رنگ زر، که از ترکیب آن با رنگ آبی، رنگ سبز به‌دست می‌آید

---

قزل قیه (قزل قلعه ) نام روستایی در اردبیل ...قزل باش (سربازان دوره صفوی که کلاهخود قرمز داشتند )
قزل اوزن و قزل آلا ...........اینها کلمات ترکی هستند

---

زرد هم واژه ای ایرانی و پهلوی می باشد هر چیزی که به رنگ زر باشد معنی می ده ....
زَر گو = گاو زرد  در تالشی خطبه سرا
زَرینه نون ------نانی که به واسطه متعلقات به رنگ زرد هست .

شنبه 2 مرداد 1395 ساعت 00:41

نام های تالشی

نام های تالشی

هر ملت ، جمعیت و قومی که در جایی زندگی می کنند به هنگام سخن گفتن درباره چیزهای مختلف بی شک نیاز به استفاده از نام افراد یا چیزها و حیوانات دارد.این مسئله سبب شده است که هر چیزی دارای نام مخصوص به خود باشد و این نام های گوناگون سبب می شوند که کاربر از بین گزینه های مختلف از یک نوع، هرگز اشتباهی نکند. این نامگذاری برای انسان ها در زندگی ما زیاد رخ می نماید. در بین اقوام مختلف هم برای نامگذاری نوزادان ضمن این که رسوم منحصر به فردی وجود دارد؛ نام های مورد استفاده دربین اقوام متعدد نیز با توجه به زبان اقوام متفاوت است. به عنوان مثال نام های مورد استفاده در بین قوم عرب و اقوام ایرانی متفاوت بوده و می باشند. افراد با توجه به فرهنگ قومی و یا فرهنگ ملی و یا فرهنگ دینی و مذهبی و برخی نیز با توجه به مد روز برای فرزندان خود نام انتخاب می کنند. اما در این میان به منظور حفظ فرهنگ اقوام گوناگون استفاده از نام های گوناگون که در بین اقوام مختلف دارای کاربرد می باشند، الزامی است.

قوم تالش نیز یکی از اقوام قدیمی ایرانی است که اگر چه آن طور که شایسته اش می باشد، شناخته نشده و شناسانده نشده است؛ ولی یکی از اقوامی است که بخش بزرگی از فرهنگ اصیل ایرانی را در گوشه گوشه آثار به جای مانده از نیاکان تالشان حفظ کرده است. تالش ها که سرزمین تالش(از غرب سپیدرود تا رود کورا در جمهوری آذربایجان) محل اصلی زندگی این قوم از گذشته ها تا حال بوده است، به زبان تالشی صحبت می کنند؛ اما نام های تالشی که به زبان تالشی می باشند، متاسفانه کمتر مورد توجه قرار گرفته اند. تأسف بارتر این که این نام ها حتی در بین تالشان نیز اندک اندک کاربرد خود را از دست می دهند. نکته دیگر این که حتی در بین پژوهشگران فرهنگ قوم تالش نیز به نام های تالشی کمتر توجه شده و پژوهش خاصی روی آن ها صورت نگرفته است.

نام های مردان:

نام های ذکر شده در زیر به جز سه نام اول هنوز هم در بین تالشان کاربری دارند و تالشان زیادی را می توان دید که هنوز هم دارای یکی از نام های زیر می باشند.

راتی نس rātines ـ نام یکی از قهرمانان تالشی عهد باستان

آرتاگرس ārtagres ـ نام یکی از سرداران کادوسی (تالشی) در جنگ بین اردشیر  دوم و کوروش در سال 401 پیش از میلاد که فرمانده یک گروه شش هزار نفری بود.

داتام dātam ـ نام سرور و فرمانده کادوسی ها در دوره ای از عهد باستان.

بلبلbƏlbƏl ـ بلبل

بندیbandi - منسوب به بند (قله های بلند)

پشو pašu ـ شراره کوچولوـ شراره محبوب

کوله kula - کوچولو ـ کوچولوی محبوب

پت pat ـ احتمالاً به معنای بزرگ باشد ( در منصب های باستانی ایران ده یوپت یعنی بزرگ ده )

مونگولوmungulu ـ کوچولو ـ کوچولوی محبوب

کیشی kiši ـ کوچولوی خواب آلو ـ خواب آلوی محبوب

تا تا : tātā ـ نینی کوچولو ـ کودک ـ نوزاد ـ بچه

مولو mulu ـ ؟

بلی bƏli  ـ ؟ ـ بل bƏl در تالشی معادل قلو (مثل دو قلو و…) است.

نجان najān ـ جان مادر

بلاله bəlāla ـ برادر کوچک ـ برادر محبوب

هیلا haylā ـ ؟- شاید فریاد کوچک ـ زمزمه ؟ ـ (هی hay در تالشی معادل فریاد بلند ( = های ) است

مچو maču - ؟- شاید به معنای بوسه کوچک باشد . چرا ممکن است مچ شکل تغییر یافته ماچ به معنای بوسه باشد.

تا تا tātā ـ نینی کوچولو ـ نوزاد ـ کودک

نازه nāza ـ ناز کوچولوـ ناز محبوب

بلامه bəlāma ـ برادر کوچک من ـ برادر محبوب من

مچی məči ـ ؟

نام های زنان :

نام های زیر با کاربری زیاد هنوز هم درتالش شنیده می شود این نام ها هم از زمان های قدیم تا هنوز برای نامگذاری زنان استفاده می شوند.

پمچال pamčāl ـ پامچال

کینه وس kinavas ـ دختر بس

توته  tuta ـ توت کوچک ت شاید همان تیتَه tita  به معنای شکوفه باشد.

ویله vayle ـ عروس کوچک ـ عروس محبوب

خالا xālā ـ خواهر

گیریه girya ـ ییلاق کوه های بلند ـ ارتفاعات بلند(گییَه giya هم تلفظ می شود.)

گیریه ناز giryanāz ـ ناز ییلاق

ولی vəli ـ گل کوچک ـ گل محبوب

نه na ـ مادر ـ مخفف ننه

نری nari ـ ؟ اُریب

بنوشه banuša - بنفشه

شتلی šətli - سفیدمثل شیر

ممن maman - مامان ـ نوعی گل (ممنگ mamang )

ننه نازnanaāz-  ناز مادر ـ کسی که مادرش ناز است.

ننه خاس nana xās ـ زیبای مادر ـ کسی که مادرش زیبا است .

خاسی xāsi - زیبا روی کوچولو ـ زیبا روی محبوب

خوری سو xurisu ـ نور خورشید

نازی nāzi - ناز کوچولوـ ناز محبوب

گییه giya ـ(گیریه ) - ییلاقات بلندـ ییلاق ـ ارتفاعات بلند

کینه خاس kinaxās ـ دختر زیبا ـ زیبا دختر

جوجو juju ـ شیرین مثل شیر ـ پستان مادر ـ شیر

شینی šini - شیرین

تمی tami ـ کوچولوی آرام ـ آرام محبوب

تمام tamām ـ پایان

متان matān ـ ؟

سیمی simi ـ ؟ شاید سیمین

قژی Qəži -؟

مچی məči -؟

مشکه məška ـ ؟ شاید منسوب به مُشک باشد ـ مشک کوچک (؟) مشک محبوب (؟)

تیتَه tita  - شکوفه

نام های پیشنهادی

اگر چه امکان این که امروزه کسی بخواهد نام فرزند خود را یکی از نام های تالشی انتخاب کند ،یا در بین بستگان و اعضای خانواده به صورت مستعار از یکی از نام های تالشی برای فرزندش استفاده کند ، کم هم نیست ،ولی به نظر می رسد باید این فرزهنگ ترویج یابد. لذا با استفاده از نام های قدیمی و نام های غیرموجود برخی اسامی یز به خانواده ها پیشنهاد می شود که امید است مورد استفاده قرار گیرند. البته برهی از این نام ها مانند کوشیار و آژیار و والیوَه و ... توسط برخی از تالشان مورد استفاده قرار گرفته اندف در حالی که بچه های شان کم تر از هفت ـ هشت سال سن دارند و این نشان از تمایل تحصیلکردگان تالش به این کار نیک دارد.

1ـ (نام های مشترک)

آژیارāziyār ـ زنده کننده

آژیم āzim - زنده شدن دوباره

پرزچم pərzacham - چشم آبی

کوشییار kushiyār - مانند کوه

الماس almās - نام کوهی ست در اسالم

2ـ نام های زنان :

پریینه parpina - پروانه

آشیر āšir - نام خواهر ( و به روایتی نامزد) یکی ازشخصت های اسطوره ای تالشی

گاجوجو gājuju ـ نوعی گیاه خودرو که گلدهی آن در فرهنگ تالشان نماد آمدن بهار است .

استرشی āstaraši ـ ستاره

کوکو kuku ـ فاخته

خاسه خالا khāsakhālā ـ خواهر زیبا

سیفه تیته sifatita - شکوفه درخت سیب

سیفه چیزه‌:sifachiza - شکوفه درخت سیب

کینه خاس kinakhās ـ دختر زیبا

ننه ناز nana khās ناز مادر ـ کسی که مادرش نازاست

خاسی khāsi - زیبا روی کوچولو ـ زیبا روی محبوب

خوری سو khurisu - نور خورشید

نازی nāzi ناز کوچولوـ ناز محبوب

بنوشه banuša بنفشه

گیریه girya ییلاق ـ کوه های بلند ـ ارتفاعات بلند

گیریه ناز giryanāz ناز ییلاق

ولیvəli ـ گل کوچک ـ گل محبوب

چیزه čiza ـ شکوفه ـ گل

پمچال pamčāl پامچال

کینه وس kinavas دختر بس

ول  vəl گل

ولی  vəli ـ گل کوچک ـ گل محبوب

میشیند mišind بنفش

تیته tita ـ شکوفه

ممنگ mamang ـ نوعی خودرر

خاس khās زیبا ـ ریبا روی

کینه اون خاس kina oun khās - زیبای دختران

والیوه vāliva ـ نسیم

گیسیین gisayin دارنده گیسو

وله پرگه vālaparga ـ گلبرگ

3ـ نام های مردانه

زوا اون خاس zuwaoun khās - زیبای پسران

کیشی kiši - کوچولوی منسوب به شمشاد

ملی mali - کوچولوی خواب آلو ـ خواب آلوی محبوب

خاسه برا khāsabərā ـ برادر زیبا

داتام dātām ـ نام سرور  و فرمانده کادوسی ها در دوره ای از عهد باستان

بلبل bəlbəl ـ بلبل

بندی bandi (منسوب به بند ) قله های بلند

پشوpašu ـ شراره کوچولو ـ شراره محبوب

برالا bərālā برادر کوچک ـ برادر محبوب

نجان najān ـ جان مادر

بلاله bəlāla ـ برادر کوچک ـ برادر محبوب

البته ممکن است در آینده جوانان تالش با عنایت به روش های جدید نامگذاری که در خانواده ها  مدشده است (از قبیل به روز بودن) با کمک قوانین خاص دستور زبان تالشی از مصادر مختلف نام های گوناگونی استخراج و پیشنهاد نمایند که در این صورت به نظر می رسد، باید پس از مشورت با فعالان فرهنگی منطقه نسبت به نامگذاری فرزندان تالشان اقدام شود..

منبع:http://taleshan.iran.sc/post/22

پنج‌شنبه 31 تیر 1395 ساعت 16:45

وجه تسمیه سرعین

سرعین به زبانی ترکی (سریین) به معنای محل خنک می‌باشد سرعین در فرهنگ لغات عربی به معنی سرچشمه می‌باشد. در ادوار گذشته ازاین منطقه به نام‌های ساری قیه، سارقین، سرائین، سرقین یادکرد می‌شده است.

منبع

پنج‌شنبه 31 تیر 1395 ساعت 16:40

لغت نامه دهخدا

فرهنگ . [ ف َ هََ ] (اِ) (از: فر، پیشوند + هنگ از ریشه ٔ ثنگ اوستایی به معنی کشیدن وفرهختن و فرهنگ ) هر دو مطابق است با ادوکات و اِدوره در لاتینی که به معنی کشیدن و نیز به معنی تعلیم و تربیت است . (حاشیه ٔ برهان چ معین ). به معنی فرهنج است که علم و دانش و ادب باشد. (برهان ) :
ای زدوده سایه ات ز آیینه ٔ فرهنگ زنگ
بر خرد سرهنگ و فخر عالم از فرهنگ و هنگ .
کسائی .

ای امیر مهربان این مهرگان خرم گذار
فر و فرمان فریدون ورز با فرهنگ و هنگ .
منجیک ترمذی .

یکی پور دارم رسیده بجای
بفرهنگ جوید همی رهنمای .
فردوسی .

ببالا و دیدار و آهستگی
بفرهنگ و رای و بشایستگی .
فردوسی

---

پنج‌شنبه 31 تیر 1395 ساعت 13:52

حیوانات به زبان انگلیسی

نام	معادل فارسی	نام	معادل فارسی
bull	گاو نر	fox	روباه
cow	گاو ماده	bear	خرس
calf	گوساله	polar bear	خرس قطبی
horse	اسب	koala bear	کوالا
mule	قاطر	panda	خرس پاندا
pony	اسب کوتاه	wolf	گرگ
donkey	الاغ	tiger	ببر
sheep	گوسفند	lion	شیر
lamb	بره	leopard	پلنگ
goat	بز	hyena	کفتار
kid	بزغاله	elephant	فیل
pig	خوک، گراز	zebra	گورخر
sow	ماده خوک بالغ	giraffe	زرافه
piglet	بچه خوک	buffalo	بوفالو
cat	گربه	camel	شتر
dog	سگ	raccoon	راکون
mouse	موش	skunk	راسو
bat	خفاش	beaver	سگ آبی
squirrel	سنجاب	boar	گراز نر
chipmunk	سنجاب راه راه	possum	صاریغ
rabbit	خرگوش	kangaroo	کانگورو
moose	گوزن شمالی	porcupine	جوجه تیغی
buck	گوزن نر، خرگوش نر	mole	موش کور

یکشنبه 27 تیر 1395 ساعت 19:32

گرگ

لغت نامه دهخدا

گرگ . [ گ ُ ] (اِ) پارسی باستان ورکانا ، اوستایی وهرکه (گرگ )، پهلوی گورگ ، هندی باستان ورکه (گرگ )، ارمنی گل ، کاشانی ور، ورگ ، ورگ ، مازندرانی وُرگ ، کردی ورگ ، افغانی لوگ ، اُسّتی برق یا بیرق ، بیرنق ، بلوچی گورگ ، گورک ، یودغاورگ ، یغنابی ارک جانوری است وحشی از تیره ٔ گربه سانان از راسته ٔ گوشتخواران که در روسیه و نروژ و امریکای شمالی فراوان است و در ایران نیز هست . جانور خطرناکی است و به چارپایان و انسان به هنگام گرسنگی حمله میکند. (حاشیه ٔ برهان قاطع چ معین ). معروف است.

معنی کلمه گرگ به انگلیسی

---

گرگ

wolf

سگ گرگ

German shepherd

گرگ انسان

werwolf

گرگ صفت

wolfish

گرگ و میش

dusk , twilit

گرگ وار

lupine

---

گرگ در تالشی ورگ و در تالشی خطبه سرا وَگ  و هم چنین هَشْرات

گرگ در ترکی قورد و جاناوار هم گفته میشه .

یکشنبه 27 تیر 1395 ساعت 19:10

توکای سیاه

نام علمی : Turdus Merula نام انگلیسی: Blackbird     نام فارسی: توکای سیاه

مشخصات ظاهری: این پرنده، 21 سانتیمتر طول دارد و تماما سیا با منقار زرد است. پرنده ی جوان؛ د ر سال اول عمر؛ پرو بالش ثهوه ای تیره و منقارش زرد تیره است. پرنده ی ماده ، ب رنگ قهوه ای تیره با گلو سینه ی کمرنگ تر و خالدار دیده می شود. چانه نخودی با رگه های قهوه ای تیره و پاها، سبز تیره است. پرنده ی جوان ، شبیه ماده است، اما در زیر تنه اندکی خال خالی با منقار نسبتا سیاه است. بسیار شبیه سار است؛ اما با دم بلندتر و بدن کشیده تر واغلب لابلای شاخه ها دیده می شود و به ندرت روی زمین می نشیند. هنگام تغذیه روی زمین جست می زند (راه نمی رود) و از تمشک و سایر دانه ها تغذیه می کند.

صدا: صدای این پرنده فلوت مانند و متنوع به صورت « چک- چک- چک» شنیده می شود.

زیستگاه: این پرنده در مناطق چنگلی، باغ ها ، باغچه هایی که پوشش زیرین آنها عنی باشد و پرچین ها و اغلب نزدیک کشتزارها به سر برده ولابلای درختان و شاخه های انبوه آشیانه می سازد. در ایران، زمستان ها نسبتا فراوان است و به تعداد فراوان تولید مثل می کند. گزارش هایی مبنی بر مشاهده ی تولید مثل این پرنده در شهر فردوس خراسان وجود دارد.

منبع

---

نام فارسی : توکای سیاه
نام انگلیسی : Eurasian Blackbird
نام عربی : سمنه سوداء
نام علمی : Turdus merula

---

سیومک  نام تالشی پرنده ای سیاه رنگ هست که در مناطق تالش هم دیده می شود واز پرندگان زیبایی هست که متاسفانه در فصل زمستان مورد هدف تیر شکارچیان قرارگرفته و شکار می شود .امیدوارم مسئولین اقدامی اساسی کرده و با جمع آوری سلاح های شکاری نگذارند که بیشتر از این حیات جانوری و زیبایی های طبیعت خدادادی ما لطمه ببیند. وضعیت محیط زیستی خوبی نداریم و روز بروز طبیعت گیاهی و جانوری ایران روبه نابودی نزدیک می شود .
نام ترکی سیومک(قره توق)

---

سیامک

لغت نامه دهخدا

سیامک . [ م َ ] (ص ) مجرد که از ترک و تجرد باشد. (برهان ) (آنندراج ). برساخته فرقه ٔ آذرکیوان است . رجوع به فرهنگ دساتیر ص 254 شود. در اوستا «سیامک » به معنی سیاه موی مند،دارای موی سیاه و جزو اول آن «سیاوا» (سیاه ) است . (از برهان قاطع چ معین )

یکشنبه 27 تیر 1395 ساعت 11:27

 آیا می دانید تالشان چرا خروس سفید را گرامی می دارند :

   در فرهنگ مَزدیَسنا ( آیین زرتشت )، خروس از مرغان مقدس است و به فرشته ی بهمن اختصاص دارد. خروس در سپیده دم با بانگ خویش دیو ظلمت را می راند و مردم را به برخاستن و عبادت و کشت و کار می خواند. این حیوان با کمک سگ، در برانداختن دشمنان از همکاران سروش به شمار می رود. علاوه بر این ، وظیفه ی پیک سروش نیز بر عهده ی خروس است و در سپیده دم، مژده ی سپری شدن تاریکی شب و برامدن فروغ روز را به همراه دارد، در حالی که دیو بوشاسپ (در اوستا و بندهشن دیوی است که تنبلی می آورد) مردمان را به خواب دعوت می کند (فرهنگ ایران باستان : ۳۱۸/۱).

منبع؛پایگاه تالش شناسی دکترعلی عبدلی

@bataleshanرادیو تالشان

شنبه 26 تیر 1395 ساعت 15:55

برخی واژه‌های ژاپنی در فارسی
واژه هایی نظیر کایزن، کانبان، گن‌با، پنج اس و … که متخصصان آن‌ها را بسیار به کار می‌برند و یا در ورزش‌های رزمی، واژه‌های کاراته، جودو، جوجوتسو (اغلب به شکل جوجیتسو)، کن‌دو، کاراته‌کا، جودوکا، سن‌سی، دان، تاتامی، دوجو، کاتا، کومی‌ته، کی‌آی، تاچی و … ژاپنی هستند.

---

chijiku) 無花果) “انجیر“

از کلمه‌ی انجیر [anji:r] فارسی. این کلمه فارسی در زبان چینی، با سه نگاره (کانجی) چینی 映日果 نوشته شده است که تلفظ این کلمه یعنی [ying jih kuo] را نشان می‌دادند که [kuo] به معنی میوه است. بعدها در زبان ژاپنی، با حفظ تلفظ، نگاره‌های دیگری برای این کلمه برگزیدند. نگاره‌هایی که ژاپنی‌ها، ای‌چی‌جی‌کو (انجیر) را با آن می‌نویسند (無花果) به معنی میوه‌ی بدون گل است. زیرا میوه‌ی انجیر بدون گل‌دادن و حتا پیش از رویش برگ، بر درخت ظاهر می‌شود. ظاهرن درخت انجیر گیاه بومی منطقه‌‌ی آسیای صغیر بوده است و مردمان شرق دور از طریق ایرانیان با آن آشنا شده‌اند.

---

http://aryaadib.blogfa.com/post-939.aspx

پنج‌شنبه 17 تیر 1395 ساعت 14:08

دنیا
واژه نامه آزاد

واژه اوستایی و پهلویک دنیا dunyā به معنای مکان زیرین یا جهان پایینی ساخته شده از واژه اوستایی دو به معنای دون فرو (مانند *دوچیسر=دون چهر-فرومایه-پست گوهر) و پسوند یا به معنای سازگاری سنخیت که امروزه یه خوانده میشود مانند واژه پهلویک گوبیا (گو+ب+یا) به معنای زبان (عضو دهانی) که میتوان آنرا گوبیه خواند. گواه دیگر آنست که واژه پهلویک **مادوناد (ما+دون+آد=نا زیر نهاده) به معنای مکان برین ملکوت جهان مینوی است که در آن ما پیشوند نیچ (نفی) مانند ماکون=مکن-نکن و ماکس=هیچ کس و دون به معنای فرو پایین و آد پسوند نهادن گذاشتن و برپاکردن است. پیرس ها: *فرهنگ واژگان اوستایی:شادروان احسان بهرامی- فریدون جُنیدی **فرهنگ واژگان پهلوی:شادروان بهرام فره وشی

---

دنیا
فرهنگ لغت عمید

(اسم) [عربی]
[donyā]
۱. [مقابلِ آخرت] زندگانی حاضر؛ جهانی که در آن هستیم.
۲. (نجوم) کرۀ زمین.
۳. جهان؛ گیتی؛ کهن‌بوم؛ کهن‌دز.

---

سه‌شنبه 24 فروردین 1395 ساعت 15:04

«رهروی گر جز به یک رنگی مشو - شادمانی گرد و دلتنگی مشو»(وبگاه وَشتَنِ واژه ها)

سلام دوستان

دو روز پیش به ضرورتی مطلبی نوشتم و قرار شد آن را به همراه مطالب دیگری اینجا بگذارم. برای من خارج شدن از جهان زیبای زبان، ادبیات و تحقیق بی نهایت دشوار است؛ به همین خاطر فعلن تصمیم گرفتم متن را همه جانبه ادامه ندهم. امیدوارم مجبور به نوشتن اش نشوم.

  اینجا بر متنِ قبلی که با ایمیل برای اسفنیدیار فرستاده بودم، مطلبی در بابِ موضوعی خاص را افزوده ام.

خوب است این نکته را نیز اضافه کنم: ایرانی! از هر خلقی که هستی، هوشیار باش، و بدان که دارند با کمک خودت برایت آش درست می کنند. باری، آگاه باش و بدان که اگر بخواهند به عنوان بازیچه از تو استفاده کنند، طبیعی است همان گویند که تو خواهی، تا برگشت ناپذیر فرو شوی؛ آنگاه به شکل قربانی، به آسانی ترا مانند یک وسیله، بکار می گیرند. و چون قبلن اعصاب و روان ترا در مسیری خاص پرورش داده اند، پس دیگر توان آن را نداری که دریابی چه بر علیه تو می گذرد. این انشا نیست که می نویسم؛ علم است. علم اثبات شده.
ادامه در وبلاگ دریای تالش
http://talshdulav.blogfa.com

---

 - talshdulav.blogfa.com
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
     jahanezaban.blogfa.com
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
http://kashkara.blogfa.com/

جمعه 14 اسفند 1394 ساعت 22:35

سیمرغ

فرهنگ لغت عمید

(اسم) [پهلوی: sēnē-murūk, sēn-mur]
[simorq] در افسانه‌ها، مرغی بسیاربزرگ که در کوه قاف آشیان داشته؛ سیرنگ؛ عنقا.

سه‌شنبه 11 اسفند 1394 ساعت 13:17

چه گونگی نوشتن همزه در زبان فارسی

مرتضی کاخی

چه گونگی نوشتن همزه در زبان فارسی

در زبان فارسی «همزه» را می توان به این صورت ها نوشت: اَ (مانند: اَسب)، ـئـ (مانند: هیئت) ، ؤ (مانند: سؤال)، ءِ (مانند: جزء)

نخست باید به دو نکته ی مهم اشاره کرد:

۱- نشانه ی «ء» که بر روی برخی واژه های فارسی می آید، مانند: خانۀ من و نامۀ تو، با همزه ی عربی ارتباطی ندارد و این نشانه نه همزه، بلکه کسره ی آخر و از لحاظ شکلی، کوتاه شده و  نیمی از «ی» است که دنباله­ اش نوشته نشده است. از این رو می توان آن را به شکل کامل هم نوشت. یعنی می توان نوشت: خانه ی من و نامه ی تو.

۲- فرق همزه و الف آن است که همزه حرکت می پذیرد، مانند: اِسم، اَبر.
ولی الف همیشه ساکن است. مانند: دار، بازار
الف هیچ‌گاه در آغاز کلمه نمی‌آید بنابراین حرف‌ ‌ِ اول اسفندیار همزه است نه الف.
در فارسی همزه فقط در آغاز کلمه قرار می گیرد. بنابراین کلمه هایی که همزه در میان یا پایان آن‌هاست عربی‌اند نه فارسی.

همزه می تواند در آغاز، میان و پایان کلمه بیاید:

الف) همزه­ ممکن است در آغاز کلمه بیاید که به صورت های «اَ»، «اِ»، «اُ» یا «آ» است، مانند: اَستر، اُشتر، اداره، آسیب.
و در کلمات فرنگی مانند: اَندکس، اِستادیوم، اُسوالد، آربری.

ب) همزه ممکن است در میان کلمه بیاید، در این صورت:
اگر کلمه­ی فارسی باشد، هرگز در میان کلمه یا پایان کلمه به صورت «همزه» نیست، بنابراین همواره با حرف «ی» نوشته می­شود. مانند: آیین نه آئین، پاییز نه پائیز، پایین نه پائین، روییدن نه روئیدن، بوییدن نه بوئیدن، مویین نه موئین، رویین نه روئین،

و اگر کلمه ی عربی باشد که به زبان فارسی آمده است:                 

- پس از حرف صدادار کوتاه ـَ «A» به صورت «أ» نوشته می شود. مانند: تألیف، تأثیر، تأدیب، مأوا، رأس، مستأجر و از این دست.

- پس از حرف صدادار کوتاه ( ـَ =A) و پیش از حرف صدادار بلند ( آ=Â ) به شکل «آ» نوشته می شود. مانند: منشآت، مآخذ، مآثر، مآل، لآلی (جمع لؤلؤ).

سعدی گوید: بر رخ گل از نم اوفتاده لآلی         همچو عرق بر عذار شاهد غضبان

- پس از حرف بی صدای ساکن و پیش از حرف صدادار بلندِ «آ= » مانند مورد پیش به صورت «آ» نوشته می شود، مانند: قرآن، مرآت.

- پس از حرف صدادار (اُ=O) به شکل «و» که روی آن نشانه ی همزه قرار می گیرد نوشته می شود، مانند:
مؤتمن، مؤتلف، مؤسس، مؤثر، مؤدب، سؤال، مؤنث. که امروزه فارسی زبانان از گذاشتن این همزه بر روی «و» چشم پوشی می کنند.

جز موارد چهارگانه­ی بالا در دیگر موارد، همزه­ی میان کلمه های عربی یا فرنگی به صورت دندانه­ای که روی آن نشانه ی همزه قرار می­گیرد، نوشته می شود. یعنی به صورت « ـئـ » مانند: ائتلاف، تخطئه، تئاتر، سئانس، رئالیست، توطئه، هیئت، قرائت، دنائت، ژوئن، پنگوئن، مسائل، مصائب، رسائل، علائم، ملائک، نوئل، سوئد.

توجه: فارسی زبانان اغلب پیش از حرف صدادار کوتاه مکسور « ـِ = E » را با «ی» می نویسند، مانند:
مصایب، رسایل، غایب، ملایک، جایز، عواید، فواید، شمایل، سایر، نایل، نایب، قبایل.

واژه های لاتینی مانند نوئل، سوئد، رئالیسم و مانند آن ها را که تلفظ آن ها با «ی» از نظر فونتیک در زبان اصلی تغییر می کند، نیاید با «ی» نوشت.

- پیش از حرق صدادار بلند «او = U» به صورت دندانه­ای که روی آن نشانه ی همزه قرار می­گیرد، نوشته می شود. یعنی به صورت « ـئـ » مانند:
شئون، رئوف، مسئول، مرئوس، زئوس، کاکائو، شائول نوشت.

- پیش از حرف صدادار کوتاه «ـُ = O» ( که بیش تر مربوط به واژه هایی است که از زبان های اروپایی به فارسی آمده است) با « ـئـ » (دندانه + نشانه ی همزه) باید نوشت:
لائوس، لئون، ناپلئون، نئون، کلئوپاترا، لئوپلد، ژئوفیزیک، تئودور.

پ) همزه ممکن است در پایان کلمه بیاید (در واژه های فارسی همزه­ی پایانی نداریم و این همزه ویژه ی واژه های های عربی است که به فارسی آمده است).
- پس از حرف صدادار کوتاهِ ( ـَ =  A) به صورت « أ » یا « ـأ » می آید، مانند:
مبدأ منشأ، ملجأ، خلأ، ملأ (ملأ عام). که فارسی زبانان در اغلب موارد برای آن از «ا» استفاده می کنند. یعنی می نویسند: ملا عام، مبدا یا منشا.

همزه ی این گونه واژه ها به هنگام چسبیدن به «یا» ی وحدت، نکره و نسبت، به صورت « ـئـ » در می آید. مانند:
مبدئی، منشئی، ملجئی، خلئی، ملئی.

- پس از حرف صدادار کوتاهِ « ـُ = O » به صورت « واو » که بالای آن نشانه ی همزه است  «ؤ»، نوشته می شود، مانند: تلؤلؤ، لؤلؤ.

به جز دو مورد بالا همه جا به صورت خود نشانه ی همزه «ء» نوشته می شود، مانند: سوء، شیء، جزء،

همزه ی این دسته از واژه ها هنگام چسبیدن به « یا » ی وحدت، نکره و نسبت به صورت « ـئـ » نوشته می شود، مانند: جزئی، سوئی، شیئی.

همزه ی پایانی پس از حرف صدادار بلند « آ = Â » حذف می شود، مانند: ابتدا، انتها، املا، انشا، اجرا، وزرا، اطبا، انبیا، اولیا، امضا، ابتلا، صفرا، سودا و مانند آن ها.

در حالت نسبت و همراهی با « یا » ی وحدت و نکره و نیز در اضافه، به جای همزه، « ی » قرار می گیرد، مانند: ابتدای، انتهای، املای، انشای، اجرای، وزرای، اطبای، انبیای، اولیای، امضای، ابتلای.

همزه از آغاز ضمیرها و صفت های اشاره حذف نمی شود، مانند: بنابراین، از این، در این، از او، در او، جز او. از این رو نوشتن آن ها به صورت « بنابرین » و ... نادرست است.
http://aryaadib.blogfa.com/post-519.aspx

دوشنبه 10 اسفند 1394 ساعت 23:04

گلوله نمی دانست،
تفنگ نمی دانست،
شکارچی نمی دانست؛
پرنده داشت برای جوجه هایش غذا میبرد..
خدا که می دانست!
نمی دانـست؟ ..حسین پناهی

دوشنبه 10 اسفند 1394 ساعت 13:16

غلط های مشهور املایی و دستوری زبان فارسی

غلط مشهور در توصیف دو دسته به کار برده می شود:
دسته ی نخست کسانی هستند که از رهگذر سالوسی و ریاکاری در زمره ی نیک مردان جای می گیرند. در باره ی این " کندم نماهای جو فروش " می گویند: فلانی غلط مشهور است، یعنی نان پرهیزکاری می خورد ولی " چون به خلوت می رود آن کار دیگر می کند ".
دسته ی دوم آن واژه ها و عباراتی است که بر خلاف حقایق تاریخی و یا آیین دستور زبان و صرف و نحو آن، بر زبان ها جاری است.
اکنون به نمونه های گوناگون این غلط های رایج در زبان فارسی که پرهیز از گفتن آن ها بایسته است دقت کنید :
● به کار بردن تنوین برای واژه های فارسی
کاربرد تنوین که ابزار ساختن قید در زبان عربی است برای واژه های عربی جایز است، مانند: اتفاقا، تصادفا، اجبارا، ولی واژه های ناگزیر و ناچار و مانند آن ها که فارسی است هرگز تنوین بر نمی دارد و نباید آن ها را چون این به کار برد:
گزارشا به عرض می رسانم ( به جای بدین وسیله گزارش می کنم که )،
ناچارا رفتم ( به جای به ناچار، یا ناگزیر رفتم).
اکنون کار به جایی رسیده است که بسیاری تنوین را حتا برای واژه های لاتین نیز به کار می گیرند و مثلن می گویند: تلفونا به او خبر دادم، یعنی به وسیله ی تلفن، یا تلفنی او را آگاه کردم.
تلگرافا به او اطلاع دادم، یعنی با تلگراف یا تلگرافی او را آگاه کردم.
در این جا لازم به گفتن است که دیرزمانی است که نوشتن تنوین به صورت ا در خط فارسی به کناری نهاده شده و آن را به صورت ن می نویسند. مثلن : اتفاقن، تصادفن یا اجبارن
● واژه ی های دو قلو، سه قلو، چهارقلو و مانند آن
واژه ی ترکی دو قلو اسمی مرکب از " دوق " و " لو " است که روی هم همزادها معنی می دهد و هیچ گونه ارتباطی با عدد ۲ (دو) فارسی ندارد که اگر بانویی احیانن سه یا چهار فرزند به دنیا آورد بتوان سه قلو یا چهار قلو گفت.
درست مانند واژه ی فرانسوی دو لوکس De Luxe که بسیاری گمان می کنند با عدد ۲ (دو) فارسی ارتباطی دارد و لابد سه لوکس و چهار لوکس آن هم وجود دارد. De حرف اضافه ی ملکی در زبان فرانسوی می باشد به معنی " از" ( مانند Of در انگلیسی یا Von در آلمانی ) و Luxe به معنی " تجمل و شکوه " است و دو لوکس به معنی " از (دسته ی ) تجملاتی " می باشد. یعنی هر چیزی که دولوکس باشد، نه از نوع معمولی، بلکه از نوع تجملاتی و با شکوه آن است.
● به کارگیری واژه ها یا اصطلاحات با معنی نادرست
جمله هایی مانند :
▪ من به او مظنون هستم ( می خواهند بگویند: من به او بدگمان هستم)
▪ او در این قضیه ظنین است ( می خواهند بگویند: او در این قضیه مورد شک و گمان قرار دارد)
▪ هر دو نادرست و درست وارونه ی آن درست است.
ظنین صفت فاعلی و به معنی کسی است که به دیگری بدگمان است و مظنون صفت مفعولی و به معنی کسی است که مورد شک و بدگمانی قرار دارد. یعنی صورت درست این جملات می شود:
▪ من به او ظنین هستم .( یعنی من به او بدگمان هستم)
▪ او در این قضیه مظنون است. ( یعنی او در این قضیه مورد شک و گمان قرار دارد)
▪ مصدر عربی فقدان به معنی کم کردن، کم شدن و از دست دادن است و معنی نبود ندارد و درمورد مرگ و فوت کسی هم باید گفت: در گذشت، یا رخت بر بست.
▪ یا مثلن می گویند: " کاسه ای زیر نیم کاسه وجود دارد ". در حالی که کاسه هرگز زیر نیم کاسه جای نمی گیرد و در ادبیات هم همیشه گفته اند: زیر کاسه نیم کاسه ای وجود دارد.
▪ شعر سعدی، یعنی: " بنی آدم اعضای یک پیکرند " را " بنی آدم اعضای یکدیگرند " می گویند.
▪ هنگامی که دانش آموزی در پایان سال تحصیلی در برخی از درس ها نمره ی کافی برای قبولی نمی آورد می گوید در فلان و فلان درس تجدید شدم و یا درباره ی کسی می گویند فلانی امسال تجدید شد. حال آن که این نه خود دانش آموز، بلکه درس های نمره نیاورده است که تجدید می شود و در شهریور ماه باید دوباره جدید شده و از نو امتحان داده شود ، چون این دانش آموزی تجدیدی شده است و باید او را تجدیدی، یعنی دارنده ی درس های تجدید شده نامید.
● غلط های دستوری
استاد: این واژه فارسی است و باید جمع آن را استادان گفت نه اساتید .
مهر: مهر واژه ای فارسی است و صلاحیت اشتقاق عربی را ندارد و نباید مثلن گفت حکم ممهور شد، بلکه درست آن است که بگویند: حکم مهر کرده شد یا مهر زده شد.
● غلط های واگویی (تلفظی)
پسوند " وَر " در زبان فارسی برای رساندن مالکیت و به معنی " صاحب " و دارنده است. " رنج وَر " به معنی دارنده ی رنج و " مزد وَر " به معنی دارنده ی مزد است. امروزه بر خلاف این قاعده و برخاسته از خط عربی که ایرانیان به کار می برند، این واژه ها را به صورت رنجور و مزدور می نویسند که موجب آن گردیده است تا آن ها را به نادرستی با واو " سیرشده " (مانند واو در واژه ی " کور ") تلفظ نمایند.
واژه های دیگر ی نیز مانند دستور ( دست وَر به معنی صاحب منصب، وزیر) و گنجور ( گنج وَر) نیز از این گروه است.
● نامیدن پدر به جای پسر
زکریا نام پدر " محمد بن زکریای رازی " و سینا نیز نام پدر " ابوعلی این سینا " بوده است. لیکن همه جا آنان را با نام زکریای رازی و ابن سینا ، یعنی نه با نام خود، بلکه با نام پدران شان می نویسند. " بیمارستان ابن سینا " هنوز نیز در چهار راه حسن آباد تهران با این نام وجود دارد.
منصور نیز پدر " حسین ابن منصور حلاج " است که کوتاه شده ی نام وی "حسین حلاج " است. لیکن این نامی ترین عارف وارسته ی ایران در سده ی سوم هجری را همه جا " منصور حلاج " می نامند و نه "حسین وار"، بلکه "منصوروار" بر سر دار می کنند، در حالی که منصور (یعنی پدر حلاج) در آن هنگام در خوزستان به حلاجی و پنبه زنی مشغول بوده است.
● خوان یغما
هرگاه به دارایی کسی دستبرد بزنند و چیزی از آن بر جای نگذارند، در اصطلاح می گویند که گویی خوان یغما بود که این گونه آن را چپاول کردند.
عبارت " خوان یغما " از دو واژه ی " خوان " و " یغما " و به مفهوم "سفره ی غارت و چپاول " فهمیده می شود، در حالی که چون این نیست و معنی و مفهوم واژه ی " یغما " در این عبارت کاملن چیز دیگری است و ارتباطی با غارت و چپاول ندارد.
" یغما " نام گروهی از تورانیان است که در دوره ی اسلامی در شهری با همین نام در نزدیکی " خجند " کنونی زندگی می کرده اند. پیش از آمدن این گروه به این منطقه، اقوامی که "سگان " نام داشته اند ( و به غلط آن را " ساکاها " می نویسند) در این محل زندگی می کرده اند و جشنی را برگزار می کرده اند که " سگه " نام داشته است که همان " جشن سده " می باشد. با آمدن یغماییان ِ تورانی به این محل، آنان دین و همه ی آیین ها و حتا عادات سگان را گرفته و "جشن سگه " ی آنان را نیز برگزار می کردند.
در جشن دیگری نیز که " خوان یغما " نام داشته است، آنان سفره های بزرگی می گسترانیدند و انواع خوراک های لذیذ و نوشیدنی های خوش گوار در آن می نهادند و از همه ی مردم دعوت می کردند که در این میهمانی عمومی حاضر شوند و در کنار انجام دیگر مراسم، از آن ها سیر بخورند و بنوشند و هر چه می خواهند با خود ببرند. سعدی می گوید:
ادیم زمین سفره ی عام اوست / برین خوان یغما چه دشمن چه دوست
و در جای دیگری می گوید:
یکی نانخورش جز پیازی نداشت / چو دیگر کسان برگ و سازی نداشت
پراکنده ای کفتمش ای خاکسار / برو طبخی از " خوان یغما " بیار
جشن خوان یغما که نشانه ی سخاوت و بخشندگی پدران ما است در سده های گذشته اهمیت و اعتبار ویژه ای داشته است و رفته رفته به صورت اصطلاح در آمده است، لیکن به علت عدم آگاهی از ریشه ی تاریخی آن، بسیاری آن را به معنی دستبرد و چپاول گرفته و به کار برده اند.
افغانی در قصیده ی خود می سراید:
گل آرد، نوبهار آرد، نشاط آرد، امید آرد
شود تا باغبان طبع وی در گلشن آرایی
کشیده خوان یغمایش چه فیض جاودان دارد
که هر روزی فزون گردد گوارایی و گیرایی
خوشا درویش صاحب دل که نعمت های عامش را
نیابی در بساط خاص دارابی و دارایی
● غلط های املایی مشهور
آزمایشـات: واژه آزمایش را که فارسی اسـت برخی از فارسی زبانان با " آت " عربی جمع می بندند که نادرسـت اسـت و باید با " ها" ی فارسی جمع بسته شود. آزمایش ها درسـت اسـت.
در جمع بستن واژه ها ی فارسی با " جات " نیز غالبن همین گونه اشتباهات رخ می دهد، چرا که به نظر می رسد که این نوع جمع فرقی با جمع با " آت " ندارد . اما برای نوشتن فارسی فصیح به تر است که این واژه ها نیز با " ها "جمع بسته شود، برای احتراز از عربی مآبی . یعنی به جای روز نامه جات ، کارخانجات ، نوشته جات ، شیرینی جات ، ترشیجات ، دسته جات ، میوه جات ، نقره جات و.... به تر است چون این بنویسیم :روزنامه ها ، کار خانه ها ، نوشته ها، شیرینی ها ، ترشی ها ، دسته ها ، میوه ها ، نقره ها .
از غلط های فاحش در همین زمینه یکی هم جمع بستن نام های جمع است. مانند تشکیلات که جمع تشکیل است و هنگامی که با : آت آن را جمع می بندند ، جمع الجمع می شود، از آن جمله اند : آثارها، اخبارها ، ارکان ها ، اعمال ها ، جواهرها یا جواهرات ، حواس ها ، عجایب ها ِ، منازل ها ، نوادرات ، امورات ، عملیات ها و دیگر، که شکل درست نوشتن وگفتن آن چون این است : آثار، اخبار ، ارکان ، اعمال ، جواهر ، حواس ، عجایب، منازل ، نوادر ، امور ، عملیات و ..
▪ آذان / اذان: این دو واژه را باید از هم جدا نمود. زیرا که معـنای آذان( گوش ها ) و معـنای اذان اعلام کردن، آگاه کردن، خبردادن وقت نماز با خواندن کلمات مخصوص عربی در سـاعت های معینی از روز در گلدسـته و مناره ی مسجد است.
▪ آزوقه / آذوقه: اصل این واژه که آن را آزوغه هم می نویسـند ترکی اسـت. پس باید به" ز" نوشـته شـود.
آسـیا / آسـیاب: این واژه را به هردوشـکل می توان نوشـت و بزرگان ادب فارسی هردو شکل را به کار بسـته اند.
▪ آن را / آنرا: " را" واژه ی مسـتقلی است و پـیـوسته آن را جدا از کلمه ی پیشـین می نویسـند. مانند: این را، وی را، ایشـان را، تو را، آن را .
▪ اتاق / اطاق: از آن جا که این واژه ترکی اسـت و در ترکی مخرج " ط" وجود ندارد پس باید آن را با حرف " ت" نوشـت.
▪ اتو / اطو:چون این واژه عربی نیسـت وممکن اسـت فارسی یا روسی باشـد، پس به تر اسـت به " ت" نوشـته شـود .
ارابه/ عـرابه: ارابه واژه ی فارسی اسـت و عرابه معـرب آن. پس به تر اسـت آن را به صورت ارابه نوشـت.
ازدحام / ازدهام: این واژه را تنها می توان با حرف "ح" نوشـت زیرا ازدهام واژه ای بی معنی اسـت.
▪ اسـب / اسـپ: به هردوصورت می توان این واژه را نوشـت. زیرا این واژه پهلوی اسـت نه عربی. امروزه بزرگان زبان بیش تر با " ب" می نویسـند. اما در گذشـته های بسـیار دور با " پ " می نوشـتند وهمین واژه جزء دوم نام های کهن خراسـانیان بوده است. مانند : ارجاسـپ، جاماسـپ، گشـتاسپ، تهماسـپ ، لهراسـپ و...
▪ اسـتادان / اسـاتید: چون اسـتاد واژه ای فارسی اسـت جمع آن می شـود اسـتادان. این کلمه که به صورت اسـتاذ به عربی رفـته است، در این زبان به صورت اسـاتیذ و اسـاتید جمع بسـته می شـود
اسـلحه/ سـلاح: بسـیاری کاربرد درسـت این دو کلمه را نمی دانند. به طوری که گاه به جای اسـلحه، سـلاح و گاه برعکس آن را به کار می برند. در حالی که اسـلحه جمع اسـت و سـلاح مفرد و نباید جمع اسـلحه را اسـلحه ها نوشت، زیرا که اسـلحه خود کلمه جمع اسـت و به جای آن می توان واژهء سـلاح ها را به کار برد.
▪ اقلاً / اکثراً: این دو کلمه در عربی به هیچ روی تنوین نمی گیرد و کاربرد آن ها بدین صورت از اغلاط مشهور به شمار می آید. به تر اسـت به جای اقلاً " حد اقل " و یا به تر از آن " دسـت کم" و یا " کم از کم " نوشـت و به جای اکثراً " غالبن" و یا به تر از آن " بیش تر " را به کار برد. .همچنین نمی توان واژه هایی مانند دوم وسـوم و چهارم راکه فارسی اند، دوماً و سـوماً و چارماً نوشـت. یا واژه فارسی " زبان " را زباناً .
▪ اِن شاء الله / انشاء ألله: جمله ی " ان شاء الله " از سـه کلمه سـاخته شـده اسـت: اِن ( اگر )، شـاء (بخواهد )، الله (خداوند)، یعنی: اگر خداوند بخواهد. اما جمله ی " انشاء الله " از دو کلمه سـاخته شـده اسـت: اِنشـاء ( آفریدن )، الله ( خدا ) به معنی: خداوند بیافریند. آن چه به هنگام نوشتن این جمله مراد نویسنده است جمله ی نخست است ولی آن را به صورت جمله ی دوم می نویسد.
▪ انتر / عـنتر: واژه انتر را که فارسی و معـنای آن بوزینه می باشـد باید به همین صورت نوشـت. عـنتر به زبان عربی نوعی مگس و مجازن به معنای شـجاع است.
▪ باتلاق/ باطلاق: واژه ی باتلاق ترکی اسـت، نه عربی. پس نوشـتن آن با حرف " ت" درسـت اسـت.
▪ باغ ها / باغات: واژه ی باغ فارسی اسـت و جمع بسـتن آن به " ات " عربی نا درسـت اسـت.
▪ بوالهوس / بلهوس: پیشـوند " بُل " برسـر برخی واژه های فارسی می آید ومعـنای پـُر، بسـیار و فراوان دارد، برابر این پیشوند در زبان عربی ابو می باشد که برای واژه های عربی به کار می رود و کوتاه شده ی آن را به صورت بو می نویسند. پس" بُل " برای واژه های فارسی ( مانند بلکامه: پر آرزو، بلغاک: پر شور) و "بو" برای واژه های عربی (مانند بوالهوس : پر هوس، بوالعجب: پر شگفتی) درست است.
▪ بوته / بته: معـنای این واژه، گیاه پـر شاخ و برگی اسـت که تنه ی ضخیم نداشـته باشـد و زیاد بلند نشـود و املای درسـت آن بوته اسـت.
▪ به نام / بنام: در زبان عربی حرف جر " ب " را هـمیشـه باید به کلمه ی بعد که مجرور اسـت متصل نوشـت، اما در زبان فارسی حرف اضافه " به" را باید همواره جدا از کلمه نوشـت. مگر در اشکال کهن مانند: بدین و بدو.، زیـرا اگر چون این ننویسـیم در موارد بسیاری امکان به جای یکدیگر گرفته شدن واژه ها و معانی (التباس معنی) وجود دارد، مانند همین "به نام" و "بنام " که هر کدام جای کاربرد ویـژه ای دارد. به این نمونه ها دقت کنید: او نویسـنده ی بنامی بود و یا " من او را به نام نمی شـناختم". به همین ترتیب اگر " به روی" را " بروی" بنویسیم معلوم نخواهد شـد که مراد چیسـت؟
آیا منظور از " بروی" فعلی از مصدر رفـتن اسـت، مانند برو، بروی و... .یا آن که مثلن می خواهـیم بنویسـیم که: این قـلم به روی میز اسـت یا اگر ما " به درد " را " بدرد " بنویسـیم بازهم شباهت معـنا رخ می دهد، زیرا " بدرد : یعنی پاره کند و " به درد " یعنی به غم و اندوه.
به همین گونه اند صد ها واژه که باید به هنگام نوشـتن آن ها با احتیاط بود، مانند: به دل و بدل، به شـتاب و بشـتاب، به کار و بکار، به گردن و بگردن، به کس و بکس، به همان و بهمان، به گردش و بگردش، به چشم و بچشم، به هر و بهر، به خر و بخر، به دوش و بدوش، به بار و ببار، به خواب و بخواب و غیره
▪ بها / بهاء : بها به معنی قیمت ، ارزش و نرخ چیزی است . اما معنی بهاء روشنی ، درخشندگی ، رونق ، زیبایی و نیکویی است و به معنای فر وشکوه و زینت و آرایش نیز به کار رفته است . مانند بهاء الدین یا بها ء الحق و یا بها ء الملک که معنای آن ها رونق دین ، شکوه دین و شکوه کشور است. در پشت جلد ( پوشانه ) برخی از کتاب ها می نویسند : بهاء .... ریال . که سخت نادرست است .
▪ پایین / پائین:. شاید گروه بسیاری از پارسی نویسان روزانه ده ها بار همزه ی عربی را در نوشته های خود به کار می برند و نمی دانند که این نشانه ی نوشتاری عربی درزبان پارسی جایی ندارد. براین پایه نوشتن واژه هایی مانند " پائیز " ، " پائین " ، "موئین " ، "روئین" ، " آئین " ،" پر گوئی" ، " چائی "، " امریکائی " و... نادرست است و باید پاییز ، پایین ، مویین ، رویین ، آیین ، پر گویی ، چایی، آمریکایی و چون این ها نوشت.
▪ تاس / طاس: تاس واژه ای فارسی اسـت که عرب ها آن را گرفته و طاس می نویسند (معرب کرده اند)، یعنی ایرانیان باید آن را به حرف ت بنویسند.
▪ تراز/ طراز: تراز واژه ای فارسی است که عرب ها آن را گرفته و طراز می نویسند (معرب کرده اند). به همین سـبب " تراز" و همه ی ترکیبات آن باید با حرف " ت" نوشـته شـود. مانند: تراز نامه، هم تراز، ترازکردن و مانند این ها.
▪ تپیدن / طپیدن : تپیدن واژه ای فارسی اسـت. و باید با حرف " ت " نوشـته شـود و نوشـتن واژه های مشـتق از آن نیز مانند: تپش، تپنده، تپید، تپاندن و مانند آن نیز بایسته است. همچنان واژه هایی مانند تالار، تپانچه، تنبور، تشـت وتهران که فارسی اند، نباید با " ط" نوشـته شـود.
دیگر آن که در زبان عربی، هم ت وجود دارد و هم ط. مانند تابع و طبیب. از این رو واژه های عربی را می توان به همان صورت عربی نیز نوشت. نکته ی دیگر آن که: اگر کلمه ای مربوط به زبان های بیگانه ی دیگر باشـد، به ت نوشـته می شـود. مانند: ایتالیا، اتریش، اتیوپی، امپراتور، ترابلس. اما برخی نام های خاص مانند سـقراط و بقراط و افلاطون و مانند آن ها که از رهگذر زبان عربی وارد زبان فارسی شـده است می تواند به همان صورت عربی هم نوشته شود و گر نه چه فرقی با اسـامی عربی چون حافظ، نظامی، ملا صدرا، ابوریحان و جز آن دارد که در آن ها تغییری ایجاد نمی شود.
▪ ثواب / صواب: نوشـتن یکی از این واژه ها به جای دیگری نیز یکی از غلط های رایج در املای زبان فارسی اسـت. در حالی که ثواب وصواب معانی جدا گانه ای دارد و نباید آن ها را با هم اشـتباه کرد. ثواب اسـم است به معـنی " مزد و پاداش " ، اما صواب صفت اسـت به معـنی "درسـت، به جا و مناسـب".
▪ جذر/ جزر: برخی ها درکاربرد درسـت این دو واژه نیز اشـتباه می کنند. جذر به معـنای ریشـه اسـت و در ریاضی نیز عددی اسـت که آن را در خودش ضرب می کنند. مانند عدد ٣ که وقتی آن را در خودش ضرب کنند عدد ۹ به دست می آید که آن را مجذور می گویند. جزر اما فرو نشـسـتن آب دریا، بازگشـتن آب دریا و ضد مد می باشد.
▪ جرأت/ جرئت: این واژه را باید جرات نوشت و به صورت جرئت اصلن وجود ندارد.
▪ حایل / هایل: این دو واژه را نیز برخی با یکدیگر اشـتباه کرده و به جای هم به کار می برند. حایل اسـم اسـت به معـنای چیزی که پرده وار میان دو چیـز واقع شده و مانع از اتصال آن دو گردد. اما هایل صفـت اسـت به معنای ترسـناک: شـب تاریک وبیم موج و گردابی چنین هایل / کجا دانند حــال ما سـبکـسـاران سـاحل ها
( حافظ )
▪ خرد/ خورد: معـنای واژه خُرد کوچک و ریز و اندک اسـت مانند: خرد سال یا خرده فروشی، و واژه خورد سـوم شـخص مفرد از مصدر خوردن است در زمان گذشته. نمونه های دیگر: سالخورده یا خورد و خوراک
▪ داوود/ داود: املای این گونه واژه ها را در املای زبان فارسی با دو ( واو ) سفارش کرده اند. به همین ترتیب واژه هایی مانند طاوس و کیکاوس را نیز باید با دو ( واو ) نوشـت: طاووس، کـیکاووس.
▪ دُچار/ دوچار: این واژه را که گمان می رود ریشـه ی آن دو چهار باشـد، در متون قـدیمی به صورت دوچار می نوشـته اند. اما در سده های اخیر آن را به صورت دُچار نوشـته اند. امروزه نیـز به تر اسـت به همین صورت نوشـته شـود.
▪ ذِ لت / ز َ لّت: معـنای ذلت خواری ( متضاد عزت) است، اما زلت یه معنای سـهو و خطا اسـت.
▪ رُتیل / رطیل: نوعی عنکبوت زهر دار را به عربی رتیل می گویند و رطیل وجود ندارد.
▪ زرع / ذرع: زرع به معـنای " کشـت" و " کاشـتن " اسـت، در حالی که ذرع مقـیاس قـدیم یرای طول و برابر یک دهم از چهارمتر بوده اسـت.
▪ زغال / ذغال: املای درسـت این واژه زغال اسـت.
▪ زکام / ذکام: این واژه را بایـد با ز نوشـت،
▪ سِـتبَر/ سـِطبَر : این واژه را که به معنای درشـت و کلفت اسـت، قـدما با حرف ط هم نوشـته اند.اما چون واژه ای فارسی اسـت به تر اسـت با حرف ت نوشـته شـود.
▪ سـؤال / سـئوال: شـکل درسـت آن این واژه سـؤال است.
▪ سـوک/ سـوگ: املای این واژه هم با ک وهم با گ درست اسـت.
▪ شـرایین/ شـرائین: املای این کلمه به صورت شـرایین درسـت اسـت.
▪ شـسـت/ شـصت: این واژه ها راهم بسـیاری ها به اشـتباه به جای یکدیگر به کار می برند. شـسـت به معنای انگشـت بزرگ دسـت وپا وشـصت عدد ۶۰ اسـت. آقای ابوالحسن نجفی می نویسـد که چون هر دو عدد فارسی اسـت، تنها برای تمایز میان معـنای آنها است که یکی را با س و دیگری را با ص می نویسـند. ولی درمتون کهن، هردو واژه با " س" آمده اسـت.
▪ صد / سـد: چون واژه ی " سـده " فارسی اسـت، سـد را نیز می توان با " س" نوشـت. اما چون در متون کهن و جدید این واژه را با " ص " نوشـته اند، اکنون نوشـتن آن با " س" غـیر متعارف به نظر می رسـد. از سوی دیگر چون معنای دیگر سـد، مانع و بند و حایل اسـت، لابد قـدما، عدد ١۰۰ را برای تفکیک صد از سـد. با " ص" نوشـته اند
▪ صفحه/ صحیفه : صفحه به هر کدام از دو روی کاغذ و صحیفه به خود ورق کاغذ ( که دارای دو روی ) اسـت گفته می شـود. البته ورق را در سـال های پسـین برگ نیز می گویند.
▪ طوفان/ توفان: اصل این کلمه یونانی اسـت و شکل های دیگر این واژه ی یونانی در بسـیاری از زبان های ارو پایی هم به کار می رود، چون آن که در زبان انگلیسی Typhoon و در زبان فرانسوی Typhon به همین معنای طوفان به کار می رود. در فرهـنگ معین واژه ی طوفان را که اسم و معرب از کلمه یونانی اسـت به معنای باران بسـیار سـخت و شـدید و آب بسـیار که همه را بپـوشد وغرق کند و باد شـدید وناگهانی که موجب خسـارت و خرابی بناها و سـاختمانها شـود و سـبب تشـکیل امواج سـهمگین و مخرب گردد، و همچنان به معنای هر چیز بسـیار است که فراگیر باشـد مانند طوفان آتش یا طوفان باد. اما در همان فرهنگ، یک " توفان " هم درفارسی هست که صفت فاعلی و از مصدر توفـیدن اسـت و به معنی شور و غوغا کننده، فریاد کننده و غُران می باشد. پس برای تفکیک طوفان از توفان باید معنا های لغوی این واژه ها را مد نظر قرار داد.
▪ طوطی/ توتی: توتی واژه ای فارسی است و از این رو می توان آن را با "ت " نوشـت. اما قـدمای زبان و ادب فارسی این واژه را با " ط" نوشـته اند و به این دلیل امروزه نیز اگرچه این واژه فارسی می باشد نوشتن آن با "ط " نامانوس و نامتداول است.
▪ غلتیدن/ غلطیدن: غلتیدن واژه ای فارسی اسـت و باید با " ت" نوشـته شـود . تر کیبات این فعل را نیز باید با ت نوشـت، مانند: غَلت، غلتیدن، غلتنده، غلتیده، غلتان، غلتک و...
▪ غوته / غوطه : " در آب فرو رفتن " به فارسی " غوتیدن " است که امروز در زبان تاجیک نیز به همین شکل و به همین معنی به کار می رود. از این رو غوطه خوردن، غوطه زدن و غوطه ور نیز همگی نادرست است و باید با تای دو نقطه نوشته شود. از این گروهند: تپش، تپیدن، غلتیدن؛ غلت زدن، ؛ غلت خوردن؛ غلتک، غلتان.
▪ غیظ / غیض: در عربی غیظ، خشـم و غضب را گویند و غیض به معنای کاهـش آب اسـت.
▪ فترت/ فطرت: معنای فترت، رکود وسـسـتی و بی حاصلی اسـت میان دو دوران خوشـبختی، یا فاصله ی میان دو دوره ی فعالیت. اما فطرت به خصوصیت و هر موجود از آغاز خلقتش می گویند و به سـرشـت و طبیعت او.
▪ فطیر/ فتیر: فطیر واژه ای عربی و به معنی خمیر ور نیامده و تخمیر نشـده است و از این رو باید با " ط " نوشـته شود و واژه ای به نام فتیر اصلن وجود ندارد.
▪ قفص / قفس: این واژه عربی اسـت و باید با "ص " نوشـته شـود . اما در زبان فارسی آن را همیشه با "س " نوشـته اند و املای آن به شکل قفس رایج اسـت.
▪ قیمومت / قیمومیت: واژه ی قیمومت را که به معنی قیم بودن است، فارسی زبانان ساخته اند و در زبان عربی کاربردی ندارد و کاربرد قیمومیت نادرست است
▪ کُحل / کــَهل: کحل اسم است به معنای " سـرمه" اما کهل ، صفت اسـت برای مرد میان سـال.
▪ گزارش ها / گزارشات: برخی ها واژه ی فارسی گزارش را با " ات" عربی جمع می بندند که نادرسـت اسـت
▪ لایتجزا / لایتجزی: این واژه با آن که عربی اسـت املای درسـت آن لایتجزا اسـت و معنای آن تجزیه نا پذیر.
▪ مآخذ / مأخذ: واژه ی عربی مأخذ مفرد و به معنی منبع و محل گرفتن و مآخذ جمع آن است . اما برخی این واژه ها را به جای یک دیگر یعنی مفرد را به جای جمع وجمع را به جای مفرد به کار می برند.
▪ مبرا / مُبری : این واژه ی عربی به معـنی" تبرئه شـده از تهمت" اســت و در فارسی و عربی آ ن را مبرا می نویسـند.
▪ مجرا / مجری: واژه ی مجری اسـم فاعـل مصدر اجراء و به معـنای اجرا کننده اسـت، مانند " مجری قانون ". ولی در عربی مجری را به صورت مجرا نیز تلفظ می کنند که در آن صورت، اسـم مفعول مصدر اجراء و به معنای " اجرا شـده، عملی شـده " اسـت که در فارسی به تر است که به صورت "مجرا" نوشـته شـود تا با "مجری" اشتباه گرفته نشـود.
▪ محظور/ محذور: واژه ی محظور به معـنای " ممنوع و حرام" اسـت و محذور هم به معـنای " آن چه از آن می ترسـند" و هم به معنای "مانع و گرفـتاری" آمده اسـت. یعنی در مواردی که مراد گرفـتاری و مانع و حجب وحیای اخلاقی باشـد باید محذور نوشـت مانند: " محذور اخلاقی " و یا " در محذور قرار گرفتم و پیشـنهاد اورا پذیـرفـتم "،
▪ مسأله / مسئله: این واژه عربی اسـت و در خط عربی به صورت مسـألة نوشـته می شـود و در زبان فارسی هم بسـیاری این اصل را رعایت نموده و آن را به صورت مسأله می نویسـند، نه مسئله.
▪ مسـئوول/ مسـئول: املای این واژه به هردو شـکل آن درسـت اسـت. در عربی البته مسـئوول می نویسـند، اما در فارسی همیشه آن را با یک واو نوشـته اند.
▪ مزمزه / مضمضه: واژه ی مزمزه فارسی و به معـنای چشـیدن و نرم نرم خوردن چیزی است و مضمضه عربی و به معـنای گرداندن اب در دهان برای شـسـتن آن است.
▪ مُعتـَنی به/ متنابه: این واژه عربی اسـت و معنی آن، هـنگفت، مهم و قابل اعتنا اسـت و املای آن نیز به صورت معتنی به درسـت اسـت.
▪ مقتدا / مقتدی : این واژه را که به معنی پیشوا است در عربی مقتدی نوشته اما مقتدا تلفظ می کنند. از این رو در زبان فارسی برای پرهـیـز از اشـتباه خواندن باید آن را مقتدا نوشـت.
▪ منتها / منتهی: این دو واژه را در فارسی به تر اسـت برحسـب تلفظ شـان بنویسـیم مانند: سـاختمان های این ناحیه هـمه بلند اسـت، منتها محکم نیسـت یا " این خیال باطل به جنون منتهی خواهد شـد" .
▪ نیاگان / نیاکان : در فارسی نیاگ یا نیا به معنی جد است و جمع درست آن نیاگان است نه نیاکان.
▪ وهله/ وحله: این کلمه را که به خط عربی وهـله می نویسـند ومعنای آن نوبت و دفعه اسـت، نباید وحله نوشـت، زیـرا که وحله در عربی و در فارسی معنایی ندارد.
▪ هیز / حیز: واژه ی هـیـز به معنای بدکار و بی شـرم اسـت، مانند: او نگاه هـیـز و دریده ای داشـت. و حیز به معنی جا و مکان است.
▪ هیئت / هیأت: واژه ی هیئت عربی و به معنی شـکل و صورت چیزی و نیز به معنی عـده ودسـته ای از مردم است. جمع هیئت نیز هیأت اسـت و نباید یکی را به جای دیگری به کار برد

دکتر سعید نفیسی
برگرفته از: در محضر استاد / سعید نفیسی

منبع : شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی
http://vista.ir/article/295848/%D8%BA%D9%84%D8%B7-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B4%D9%87%D9%88%D8%B1-%D8%A7%D9%85%D9%84%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%88-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C

شنبه 24 بهمن 1394 ساعت 09:02

کسری

لغت نامه دهخدا

کسری . [ ک ِ را / ک َ را ] (معرب ، اِ) خسرو را گویند. ج ، اکاسرة، کساسرة، اکاسر، کسور. (ناظم الاطباء). لقب هریک از پادشاهان عجم . (از برهان ) (از آنندراج ). لقب پادشاه فارس معرب خسرو یعنی پادشاه پادشاهان و صاحب شوکت بسیار و فراخ ملک . ج ، اکاسرة، کساسرة، اکاسر، کُسور علی خلاف القیاس و القیاس کِسرَون . (منتهی الارب ). اسم پادشاه فارس چنانکه پادشاه روم را قیصر نامند و ترک را خاقان و یمن را تُبَّع و حبشه را نجاشی و قبط را فرعون و مصر را عزیز و مانند آن ، و این معرب خسرو فارسی است و معنایش فراخ ملک است . ج ، اکاسرة، کساسرة، اکاسر، کسور است و به قیاس باید کسرون شود و چون کاف مکسور باشد نسبت به آن کِسری ّ و کِسرَوی است و مفتوح باشد کَسرَوی ّ. (از اقرب الموارد).

جمعه 16 بهمن 1394 ساعت 01:14

ریشه لغت سرنا

سُرنا و کَرنا هر دو به معنی بوق و با لغت (به انگلیسی: Horn) در انگلیسی از یک ریشه می‌باشند. در اصل در میان اقوامی که زبان هندواروپایی اولیه را صحبت می‌کردند این ساز به علت اینکه از شاخ حیوانات ساخته می‌شد به این اسم نامیده شده. شاهد دیگری که به این ادعا و مشابهت مهر تائید می‌زند نام ذوالقرنین، به معنی دارنده دو شاخ است. قَرن که مُعَرَّب کَرن است (که در اسم کَرنا مشاهده می‌شود) به معنی شاخ می‌باشد[؟؟؟ چرا به معنی دارنده دوشاخ است؟ و کوروش دوشاخ بوده؟]. البته سُرنای کنونی به مراتب از بوقهای شاخی اولیه پیشرفته تر است، ولی عضوی از خانواده سازهای بادی یا بوقی به شمار می‌آید.
ویکی پدیا

پنج‌شنبه 15 بهمن 1394 ساعت 20:21

قابل توجه اداره راه و ترابری تالش

لطفاً تحریف نام های تالشی را متوقف کنید

زمانی که ماهنامه تالش منتشر می شد، بارها در یادداشت هایم درباره تحریف نام های اماکن مختلف تالش مطالبی کوتاه و بلند نوشته ودرباره خطرات فرهنگی این تحریف ها تذکراتی داده بودم. اما گویا قرار نیست چنین کاری برای نام های تالشی متوقف شود. البته این موضوع فقط مربوط به شهرستان تالش نیست و تالشان شهرستان های دیگری چون فومن و ... نیز با این موضع دست و پنجه نرم می کنند. نکته ای هم جای تاسف دارد این است که مطبوعات منطقه تالش به این موضوعات اهمیتی نمی دهند و گویا نمی دانند که یکی از وظایف فرهنگی شان نقد عملکرد ادارات متعدد است.

یکی از اداراتی که معمولاً اقدام به تغییر نام اماکن و روستاها و ... کنار جاده ها می کند، اداره راه است. این اداره با نوشتن نام های تحریف شده و غیر واقعی بر روی تابلوهای خود و نصب آن ها در کنار جاده های منطقه به این موضوع اقدام نموده است . در زیر تابلوهایی را که در کنار جاده کنار گذر (اتوبان) تازه ساخت اسالم نصب شده اند، می بینید. در این تابلوها نام روستاهایی چون کلَسرا(کلَه سرا) kəlasərā   به صورت کَلِّسَرا (کَلِّه سرا) kalleh sara  درآمده است. کل kəl یعنی کوره زغالپزی و سرا  sərā هم همان سَرا در زبان فارسی است. اگر چه  سرا در زبان تالشی معنای حیاط و بیرون را هم دارد. و در نام هایی چون خالَسرا و چالَسرا و ... هم دیده می شود. اما این که نام کل kəl به یک باره به   شکل کَلِّه kalleh  در می آید؛جای پرسش دارد.

همچنین در این تابلوها  نام روستای جَنگَمیرَه  jangamira  به شکل جَنگمیرِه  jangmireh  در می آید.

خَلیفِه آباد xalife ābād   به شکل خَلیف آباد khalifabad  می شود و ... اگر چه نام اصلی و تالشی اش خَلفَه آواد  xalfaāvād  است، اما همان نام رسمی و فارسی شده اش را نیز که در واقع ترجمه شده نام تالشی اش است، هم درست ننوشته اند. خَلفَه به معنای خَلیفه می باشد و این نام برگرفته از نام خانواده هایی ست که در بین مردم به خلیفه مشهورند و ...

در این تابلو ها کَشَوَ kašava  که نام محلی روستای کَشاوَر kašvar  (کشاور محله ) می باشد به شکل کِشاوَر محله keshavar mahalle  در می آید و .... مابقی را خودتان قضاوت کنید. 

 امیدوارم مسئولین محترم ضمن توجه به نقایص فنی زیاد  و کمبود های موجود این کنارگذر و رفع این عیوب و نقایص به تحریر دوباره تابلوها بپردازند و با این کار نام نیکی از خود در تاریخ تالش برجای بگذارند.

 منبع:
http://www.taleshshenasi.blogfa.com/post-153.aspx

چهارشنبه 14 بهمن 1394 ساعت 20:18

لغت نامه دهخدا
کارد. (اِ) آلت برنده ای از آهن که دارای تیغه و دسته است . (ناظم الاطباء). سِکّین . (ترجمان القرآن ) (دهار) (منتهی الارب ). مِخذَعَه . خیفَه . ...
کارد
فرهنگ فارسی معین
[ په . ] (اِ.) ابزاری مرکب از یک لبة تیز و یک دسته که برای بریدن به کار رود، چاقو. ؛~به استخوان کسی رسیدن کنایه از: وضع بسیار سختی داشتن . ؛ مثل ~ُ پنیر بودن کنایه ا ...
کارد
فرهنگ لغت عمید
(اسم) [پهلوی: kārt] [kārd] وسیله‌ای دارای دسته و تیغه برای بریدن.

---

نام تالشی قیچی پشم بری گوسفند :دوارد،دْرد، دیورد، دارد ........همان دوکارد بوده در اصل.

چهارشنبه 14 بهمن 1394 ساعت 18:23

بیانیه علمی در باره الفبای تالشی

  بهمن ۱۳, ۱۳۹۴ ا 

بیانیه علمی شماره ۱ موسسه فرهنگی و هنری تالش شناسی در باره الفبای تالشی
« تالشی » یک زبان کامل است . از گروه شمال غربی زبانهای ایرانی . این زبان در گستره نسبتا پهناوری از سالیان در خاک اران تا رودبار ایران رواج دارد . زبان تالشی دارای گویش های متعددی ست که درسه گروه کلی قرار می گیرند و این سه عباتند از: گروه شمالی از اران و عنبران ( انبون ) تا لیسار، گروه میانی از لیسار تا الها بخش محله رضوانشهر و گروه جنوبی از خوشابر تا رودبار و دره شاهرود .
زبان تالشی فاقد الفبا و گونه ادبی است و همین نقص موجب تقسیم آن به گویشهای متعدد محل به محل و ایجاد فاصله زیاد بین آن گویش ها شده است .
زبان تالشی سالهاست که از سوی زبانهای ترکی و فارسی به چالش کشیده شده و در برابر آنها روبه نابودی نهاده است . آن چالش به دوصورت متفاوت نمود می یابد . ۱- آمیزش با فارسی به واسطه رسانه ها و لایه روشنفکر و دانش آموخته جامعه تالشی زبانان . ۲ – عقب نشینی در مقابل گسترش ترکی به واسطه توده عوام و بازاریان .
برای نگارش متون تالشی دونوع الفبا به کار می آید . ۱- فونوتیک بین المللی بر پایه خط لاتین . برای نوشته های علمی و پژوهشی . ۲ – الفبای عمومی برای عامه گویشوران برپایه خط فارسی رایج .
زبان تالشی دارای دوازده واکه ( حروف مصوت ) وبیست و دو همخوان ( حروف صامت ) به صورت زیر است :
واکه‏ ها برای نگارش های علمی و پژوهشی:
آ ă در «آب» و «عالى»
اَ a در «ادب» و «على»
اِ کوتاه ə در «آسمان» و « آشکار»
اِ کشیده e در «دل» «میدان»
اُ o در «اُردک» و «سرمه»
اُى ö «اُ» آمیخته با «اى» در «دوم» = دُم تالشى
او u در «سو» و «آهو»
آو ow در «دولت» «دوران»
اى i در«بید» و «دید»
ئـَ έ صدایى بین «هـَ» و «اَ» در «زواَ» = پسر تالشى
ئـِ ε صدایى بین «هِه» و «اِ» در «آدوئه» = دادن تالشى
همخوانها برای نگارش های علمی و پژوهشی:
ب bح،هـ h غ،ق qم m
پ p خ xف fن n
ت،ط tد dک kو v
تَ ť ت کامى ،انسدادى و دمشى . در pať لخت .
ث،س، ص sذ،ز،ض،ظ z گ gى y
ج jژ ž ل l
چ čش šل Ľ «ل» آمیخته به «اى» لال ( بزرگ ) خوشابری
******
در نگارش مصوت ها برپایه خط فارسی برای نوشتارهای عمومی، از نشانه های زیر بهره می گیریم :
آ ă در آسن ← آهن
اَ ، -َ a اَ مَ ← ما
اِ ، -ِ کوتاه ə اِ نتَ ← این گونه و ( ^ ) در وسط کلمه . مانند: چ^م^ن ← مال من.
اِ کشیده e (نئرَ ) ← در وسط کلمه مانند: نئرَ ← قوچ و( ه ) در مَنده ← ماندن و (ته ) در خته ← خوابیدن درآخر کلمه و وسط کلمه در مواردی که ( ه ) قابل چسبین نیست مانند: ده ده ← مادر
اُ ، -ُ o در «اُردک» و «سُرمَ»
اُى ö (ۊ ) افزودن دو نقطه ( ̈ ) بر روی و . مانند : دۊم ← دُم
آو ow ( ﯗ ) داﯗری ← دیس
در نگارش برپایه خط فارسی صامت ها نیز از نشانه های زیر با همان ارزشی که در فارسی دارند بهره می گیریم :
ب پ ت ج چ خ د ر ز س ش غ ف ک گ ل م ن و ه ی
دو مصوت دیگر نیز وجود دارند که دارای ارش واجی هستند :
 (ﭣ) در پا ﭣ ← لخت .
 (ل̈ ) در لا̈ل ← بزرگ خوشابری
بنابر این الفبای تالشی عبارت خواهد بود از ۳۰ نشانه به شرح زیر:
آ ، اَ –َ ، ^ ، ه ﻪ ﺌ ، اُ – ُ ، ۊ ، ﯗ ← ب پ ت ج چ خ د ر ز س ش غ ف ک گ ل م ن و ه ی← ﭣ ، ل̈
هر کلمه ای که باید در آن از نشانه های : ث ، ح ، ذ ، ص ، ض ، ط ، ظ ، ع و ق استفاده شود آن کلمه هویت تالشی ندارد و دخیل در زبان تالشی است .
                                                              ۱۲  بهمن ۱۳۹۴
                                                                  علی عبدلی
از کلیه علاقمندان به مسایل زبانی تالش دعوت می شود این بیانه را در نشریات و فضا های مجازی نشر دهند تا به بحث عمومی درآید و نقایص احتمالی آن برطرف شود .
http://taleshshenasi.ir/?p=231

سه‌شنبه 13 بهمن 1394 ساعت 08:53

فارسی تنها یک زبان نیست بلکه یک فرهنگ و یک تمدن و یک بخش اصلی هویت ایرانی است.
ریشه بسیاری از کلمات اساسی زبانهای اروپایی مانند:
است - پدر- برادر – خواهر- مردن ، ایست و ..... یکی است از زبان فارسی امروزه دهها کلمات بین المللی مانند بازار-کاروان – کیمیا- شیمی- الکل – دیتا – بانک – درویش - آبکری – بلبل – شال – شکر – جوان – یاسمین – اسفناج- شاه – زیراکس – زنا – لیمون - تایگر – کلید- کماندان – ارد (امر، فرمان) استار – سیروس- داریوش- جاسمین ، گاو ( گو= کو) – ناو- ناوی- توفان – مادر- پدر- خوب – بد- گاد- نام – کام گام – لنگ لگ –لب- ابرو – تو – من - – بدن- دختر( داتر) - و... و... به همه و یا بیشتر زبانهای مهم دنیا راه پیدا کرده است .
در زبان های اروپایی و از جمله در انگلیسی امروز نیز کلماتی با ریشه فارسی وجود دارد و صدها کلمه مشترک میان فارسی و زبانهای اروپایی وجود دارد مانند بهتر(بتر)- خوب(گود)- بد- برادر- داتر( دختر) مادر- پدر( فادر، پیر،پیتر) کاروان_ کاروانسرا_ بازار- روز و....
http://www.deilamestan.com/news_loader/news.aspx?index=54

سه‌شنبه 13 بهمن 1394 ساعت 06:32

برگزاری نشست هم اندیشی درباره زبان تالشی

به دعوت عمومی موسسه تالش شناسی ، نشست هم اندیشی در باره مسایل زبان تالشی ، عصر روز جمعه نهم بهمن ماه در دفتر این موسسه برگزار گردید . در این نشست گروهی از محققان و اهل قلم و اندیشه تالش حضور یافتند . دیدگاه ها و پیشنهادات حاضران در نشست  مطرح و مورد تبادل نظر قرار گرفت .
مدیر مسئول موسسه تالش شناسی در آغاز نشست ، نخست آقای ولی قنبرزاده را به عنوان قایم مقام مدیر عامل موسسه معرفی کرد و سپس کلیاتی از وظایف موسسه مذکور در پیوند با توسعه فرهنگی و حفظ و احیائ میراث معنوی ، به ویژه زبان تالشی بیان نمود .
علی عبدلی ضمن ابراز نگرانی از استفاده نادرست نسل جوان از فضاهای مجازی ، فاصله گرفتن آنان از مطالعه و تحقیق ، پرهیز از ورود به عرصه های عملی و گاها نشر پندارها و گفتارهای نادرست زبان ، فرهنگ و تاریخ قوم و کشور خود در گروه های اجتماعی ، همگان را به چاره جویی در این مورد فراخواند .
اهم پیشنهادهای ارایه شده از سوی صاحب نظران حاضر عبارت بود از : تدوین الفبا و رسم الخط برای زبان تالشی ، تشکیل گروه تخصصی چند منظوره در فضاهای مجازی ، تشویق دوستداران زبان و فرهنگ تالش به تحقیق و نوشتن ، تلاش برای وقت وِیژه برای تالشی زبانان از رسانه ملی ، تاکید همه جانبه بر خانواده ها به ویژه مادران برای سخن گفتن به زبان تالشی با فرزندان ، جذب جوانان به شرکت در این گونه نشست ها و تشکیل بانک لغات جامع تالشی به تمام گویش های این زبان .
در پایان صاحب نظران حاضر خواهان استمرار اینگونه نشست ها شدند ومقرر شد در هفته آینده گفتمان این نشست با تشکیل جلساتی دیگر ادامه یابد و کارگروهایی برای اجرایی شدن موضوعات مصوب در نشست تشکیل شود.
....................................http://muassese.mihanblog.com/post/64
نویسنده: علی عبدلی
1394/10/9

شنبه 10 بهمن 1394 ساعت 14:50

“موسسه فرهنگی و هنری تالش شناسی” یک تشکل مردم نهاد یا همان N . G . O است که در سال ۱۳۸۴ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پروانه فعالیت گرفته و در اداره ثبت اسناد رضوانشهر به ثبت رسیده است .
هدف از تاسیس این موسسه تلاش در جهت شناخت و شناساندن میراث فرهنگی تالش، فعالیت های هنری ومطالعه و پژوهش در کلیه زمینه های مرتبط با تالش ، با رویکرد مشارکت در توسعه فرهنگی استان گیلان می باشد.
این موسسه غیرانتفاعی مطلق است . از هیچگونه بودجه و کمک دولتی برخوردار نیست و برای پیش برد امور خود متکی به ارایه خدمات ، اعانات و حق اشتراک ها می باشد .
شماره کارت برای واریز حق عضویت و اعانات : ۶۰۳۷۹۹۱۱۹۳۸۴۸۲۴۳
یا به حساب رسمی موسسه در نزد بانک ملت : ۵۲۹۳۳۶۷۲۷۰ / شبا : IR310120010000005293367270
ایمیل برای مکاتبات: [e-mail]
شماره تماس : [phone] آقای احمدی / نمابر :۴۴۶۲۳۶۰۰ (۰۱۳)
نشانی : رضوانشهر- شهرک ولیعصر چوکا، نرسیده به کلانتری گیل دولاب ، کدپستی ۴۳۸۶۱۹۴۵۷
http://muassese.mihanblog.com/

شنبه 10 بهمن 1394 ساعت 13:08

واژگانی درباره فرهنگ خوراک گیلان

آبخوری: لیوان

آبدس لگن: آفتابه ظریف دارای فرم و منقش(مسی و برنجی و...)لگن سرپوش دار و مشبک برای شست و شوی دست میهمان و بزرگ خانواده.

آب دلی (میان آب): قاشق بزرگ برای بهم زدن

آب شاله/آفشاره: کفگیرمشبک

آشخوری: کاسه کوچک

اسوم/اسون: کفگیرآهنی

بادیه: کاسه و ظرف ده گشاد گلی

بَرکَر: دبگ بزرگ مسی برای شیر

بلوط: دیس گلی یا فلزی بیضی شکل

بوزخایه شیشه: شیشه ای گرد و شبیه خربزه است. آن را در چنبره ای از کاه بافته شده(گرک) می اویختند و در ان سرکه یا نفت می ریختند.

بوستی: کوزه ای بلند و شیشه ای با یک دسته

پاتیل: ظرف مسی نیم بیضی، مخصوص تهیه نبات و کارهای قنادی

پرویزن: صافی/ از این صافی برای تفاله ی غوره و رب گوچه فرنگی و گرفتن آب پلوی عروسی و غذای نذری ماه محرم استفاده می کنند. نوع بافته و سبدی ان را چلک می نامند و در دامداری برای شیر و پنیر استفاده می شود.

تال: (دوشان) خم بزرگ دو دسته

تبجه (چوپاره):  طبق چوبی  سینس گرد و چوبی، مخصوص پاک کردن برنج. لبه ندارد. دایره ای شکل و به قظر 70-80 سانتی متر است از مقطع درختان کهن سال آن را می تراشند.

تنچه: مخفف تیانچه.دیگ کوچک

تونگی: ظرف بلوری مخصوص دوغ و شربت

تییان: دیگ بزرگ برای: پختن غذای مهمانی و عزا

چهار گوش/چهار پر:  ظرفی برای اندازه گیری ویژه مبادله سرکه

چیری: شیر دوش مسی. دسته دار با دهانه ی گشاد مخصوص  دوشیدن شیر گاو و گوسفند

خکاره: تابه سفالین کمی محدب برای بو دادن دانه ها. به ان کولی بیج هم می گویند.

خوم: ظرف شکم دار سفالین، خُم

دستاسی آسیاب: آسیاب دستی

دوری: بشقاب بزرگ و تخت و گرد/ در ان پلو می ریختند، و روی سفره جلوی میهمان می نهادند.

دوشوگوله: کوزه ی دوشاب

ساج: تابه ای از جنس چدن

ساطور تخته: تخته ای محکم از چوب  جنگلی تراش خوردهیا خراطی شده به شکل دایره یا مستطیلکه در یک سو و از حد وسط  عرضی  به دسته ای  چوبین منتهی میشود.

سماپلان: آبکش، ظرف مسی مشبک برای کشیدن آب چلو

ظرف: در گیلکی جا نامیده می شود. مانند آبه جا، ظرف آب

قاب دان: ظرفی از روی و حلب دسته دار شبیه قهوه جوش و کتری/ برای جوش اوردن آب استفاده می شده است. این ظرف لوله ای منحنی و متناسب با اندازه و حجم و دسته دارد.

قاشق: قاشق معمولی، پلاخوری قاشق

قزغان: دیگ بزرگ مسی، ته گشاد و دهان تنگ، که برای جوشانیدن شیر و آشپزی بکار می رود.

قداره: کاسه ی چینی یا گلی /کاسه ای که رد آن آب می نوشند یا ماست می بندند و یا خورش های دیگر می ریزند.

قندلاک: لاوک چوبی با برجستگی گرددر داخل ان، قند را بر روی برجستگی می گذارند و با چکش می شکنند.

کاتیج: گونه ای طرف سفالی که از ان بیشتر برای طبخ خورشت استفاده می شود.

کاسه: به انواع لعابی گلدار، نشکن، کاسه ای ، چینی گلی و مسی می گوشیند. در گیلان به بشقاب کاسه می گویند. کاسه ماست خوری و نوع بزرگ ان را پیاله ی گویند.

کتره: کفگیر چوبی، وسیله ای برای کشیدن پلو

کچه: گونه ای کفگیر مسی که دایره ای شکل است و با ان غذاهای برشته شده را در تابه برمی گردانند.

کچه لیس: قاشق بزرگ چوبی

گمج: ظرفی سفالی ته گود، از جنس خاک رس برای پخت غذاهایی چون فسنجان و باقلا قاتوق.

لاک؛ لاوک: طبقچه ی چوبی لبه دار شبیه تشت. برای پنیر و مالش برگ چای تازه.

لبی: دیگمخصوص کار دامداران

لیلون گوله: آفتابه سفالین /کوزه ی لوله دار

ماس خوری: پیالخ ی کوچک که بهان پیالکه و چیاله زنگی می گویند.

موجوما: سینی بزرگ کنگره دار مسین.

موشورفه: مشربه/ کوزه ی مسی با یک دسته برای کشیدن آب از چاه.

ناو/نُب: برای گرفتن شیره ی نیشکر، اربه و کوبیدن برنج استفاده می شد.

نرخه: خم سفالین دو دسته. خم مخصوص دوغ زنی. به ان انار تال  نیز می گویند.

نمکار/نمکیار/نمکای: ظرف سفالین دایره ای شکل لبه داری است که نیم متر قطر دارد و با سنگی کوچک که به ان سنگ موشته می گویند در ان مغز گردو گوشت شامی انار ترش و.. می سایند.

نوقولدان: ظرف شیشه ای استوانه ای دهن گشاد برای نگهداری تنقلات

ویدیره: بدره/ سطل

هفتایی: هفت لیتریف شیشه ای استوانه ای بزرگ با گردن باریک که در ان سرکه و آب غوره می ریزند.

منبع:فرهنگ خوراک گیلان/ مسعود پورهادی

http://guilanview.blogfa.com/post-378.aspx

پنج‌شنبه 8 بهمن 1394 ساعت 21:12

خرمالو در ایران وتالش 
درخت خرمالو ،یکی از درختان بومی و محلی در جنگلهای تالش است .تعداد این درختان در قسمت جلگه ای به حداقل رسیده ولی هنوز در ارتفاعات میانی درختان خرمالو جود دارند واز میوه ان دوشاب تهیه می کنند .
چوب در خت خرمالو بسیار محکم و برای تهیه ذغال بسیار مناسب هست و علت اصلی کم شدن درختان خرمالوی وحشی تالش بیشتر بخاطر تهیه سوخت و ذغال از چوب ان می باشد و علت دیگرقطع درختان خرمالو این هست که این گونه درختان دارای شاخه های  بسیار سر راست بوده و برای ساختن انبار ها و کومه ها از شاخه های این درخت استفاده می کنند .
در محل خطبه سرا به این درخت آمبرو آقاجی وبه میوه آن هم آمبرو می گویند و در اصطلاح تالشی به درخت خرما لوی وحشی آمبودو و به میوه آن آمبو می گویند.
نوشته :اسفندیار آقاجانی
خرمالو در ایران وتالش، آمبودو، آمبو

چهارشنبه 7 بهمن 1394 ساعت 20:10

گورگا چال / gurgāčāl

        گویا تالش ها در قدیم به قبرستان « گورگا / gurgā » می گفتند که بعد از اسلام از رواج افتاده است ؛ البته هنوز در مواردی به کار می رود. بنابراین باید پذیرفت که  « گورگا چال = گورگاه چال » که نام ییلاقی است در ماسال، در واقع « قبرستانی کهن و باستانی » بوده است .

        ناگفته نماند که در تالشی « گورشکا / gurəškā : گورشکاف ، شکافنده ی گور » ، نام جانوریست.

        تالش زمین و فرهنگ و زبانش را اگر بخواهند به درستی و دقیق به بررسی بنشینند ، جواب بسیاری از سؤالات تاریخی و زبان شناسی که در گم و « دخس / daxəs » تاریخند اند ، آشکار می شود.
http://zabanetaleshi.blogfa.com/post-13.aspx

سه‌شنبه 6 بهمن 1394 ساعت 23:41

نومندان

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

نومندان، روستایی از توابع بخش کرگان رود شهرستان تالش در استان گیلان ایران است. نام این روستا در تالشی به معنای تازه آباد می باشد . اهالی روستا در گذشته ای دور از بالا دست به کوهپایه کوج کرده‌اند . این روستا دارای دو قسمت است . قسمت جنوبی آن نومندان و قسمت شمالی که قدیمی تر است پشکش نامیده می شود .این روستا از لحاظ بکر بودن آداب و رسوم دارای جایگاه ویژه می باشد .

سه‌شنبه 6 بهمن 1394 ساعت 23:30

ریشۀ نام رَشت (بیه پَس)

رشت در استان گیلان است و مردم آن به زبان گیلکی سخن می­گویند. دربارۀ ریشۀ نام رشت چندین سخن وجود دارد:

1.       ریشۀ نامگذاری رشت واژه «رش» به معنای باران بسیار ریز است. زیرا آب­و­هوا در این منطقه بیشتر سال بارانی است که نوع باران «رش» است. در این صورت رشت یعنی جایی که در آنجا باران پیوسته می‌بارد واژۀ گیلکی «وارِش» که به معنای باران است نشانگر این نکته می­باشد که این واژه پیوندی از «وا+رش» است. در زبان کردی فِیلی (فَـهلَوی) واژۀ (آوَه رَشـَه) به معنای (آب پاشی) است که همین معنای «وارش» را به یاد می­آورد.

2.       گروه دوم گویند: تلفّظ درست نام رَشت، رِشت بوده که آن نیز از بن «ریسیدن» گرفته شده و ریشۀ این نامگذاری تولید رشته‌های ابریشمی در شهر است.

3.       امّا سخن سوم در این باره : رشت دارالمرز یا دارالامان بوده که پیشتر، به آن بیه یا بیه پس می­گفتند . بیه در فرهنگ لغت، رود و یا دهانۀ میان دو رودخانه معنا شده است. چون در لغت اوستا و پارسی «بی آوه» به معنای منسوب به دو آب است. چنین به نظر می­رسد که ریشۀ این نامگذاری، قرار گرفتن آن در میان دو رودخانه است که به مانند دیوار شهر به شمار می­آید. بنابراین نام بیه پس (بی-آو-پاس) به معنای جای پاسداری شده توسّط دو رودخانه است. اگر نام رشت را با همین ویژگی این شهر معنا کنیم درست می­نـماید. نخست باید بپنداریم بخش نخست «بیه» (منسوب به دو) به همراه نام رشت در آغاز آن به کار می­رفته است، یعنی در اصل نام شهر رشت، در آغاز «بی- آو "را-ایشت» ( یعنی ناحیۀ نگهبانی شده در میان دو رود) بوده که بخش اوستایی دوم آن یعنی  «را ایشت» (جایگاه پاسداری شده) در گذر زمان کوتاه شده و تبدیل به رشت شده است.

4.       سخن چهارم دربارۀ ریشه نام شهر رشت از آن علّامه دهخدا است. به نظر علّامه علی‌اکبر دهخدا چون ساخت اصلی شهر در سال ۹۰۰ هجری بوده و واژۀ رشت در حساب ابجد ۹۰۰ است این نام را برگزیده­اند. گویا فرمانروای شهر فرد ادیبی بوده که با حساب اَبجَد شهر را نامگذاری کرده است. ( ر= 300 ، ش = 400 ، ت = 500  پس رشت = 900) به این سخن می­شود خرده گرفت؛ زیرا نام شهر رشت در کتاب«حدود العالم من المشرق الی المغرب» که کهن­ترین جغرافیا به زبان فارسی بوده و به سال ۳۷۲ هجری قمری در زمان نوح بن منصور سامانی نگارش یافته، با صفت ناحیه بزرگ آمده و جزء یازده ناحیه بزرگ «آنسوی رودیان» یا گیلان بیه پس (گیلان غربی) شمرده شده که معلوم می­شود، رشت تا آن زمان و به گمان بسیار در روزگار باستان بوده است. مگر اینکه در سال 900 این شهر بازسازی شده باشد.

5.       رَشت به معنای «در فروافتاده»، «در گودی قرار گرفته» یا «جای پست» است. صفتی بوده برای هفته بازار رشت و پیرامون آن که در آج بیشه حومۀ رشت تشکیل می‌شد. «رشت بازار» یعنی «بازار در گودی قرار گرفته» و این صفت بدان اعتبار بود که هر پیله‌ور و یا مسافری که از بخش­های جنوبی، مانند رودبار یا از مناطق غربی مانند فومن یا از مناطق شرقی مانند لاهیجان به سوی رشت حرکت می‌کرد، از منطقه‌ای بلندتر به ناحیه‌ای که در سطح پایین قرار داشت سرازیر می‌شد. کم­کم «بازار» از آخر «رشت بازار» افتاد و «رشت» ماند.

6.       در اوستا واژۀ «هو رشت» آمده است. هو به معنای نیک و رشت به معنای کردار است. شاید رشت در پارسی به معنای کار یا عمل یا کردار یا جای کار برای کار باشد.

7.       برخی بر این گمانند که نام رشت از نام ایزد باران در زبان پهلوی یعنی تیشتر گرفته شده است.

سخن نخست منطقی ­تر می­نـماید./عادل اشکبوس. دانشنامه نامها و واژه ها

http://adel-ashkboos.mihanblog.com/post/1129

سه‌شنبه 6 بهمن 1394 ساعت 23:22

کانرود، روستایی از توابع بخش لوندویل شهرستان آستارا
وجه تسمیه کانرود
نام کانرود اشاره به رودی دارد که از سرزمینی می‌گذرد که کان (معدن) بزرگی در آن وجود دارد (داشته). مراد معدن آهکی در کوههای کانرود است که در قدیم الایام گسترش فراوانی داشته و از مصالح اصلی خانه‌های گلی آستارا و منطقه در گذشته بوده است و بقایای آن هنوز موجود می‌باشد ولی به علت دسترسی سخت و مالرو بودن مسیر متروک رها شده است.
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

سه‌شنبه 6 بهمن 1394 ساعت 21:25

توت‌فرنگی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
توت‌فرنگی (نام‌های دیگر: چیلک، چلیک یا چیالک جنگلی، چَلَم و شالکَه) گیاهی نهان‌دانه از تیرهٔ گل سرخ است.

تاریخچه توت‌فرنگی

توت‌فرنگی میوه‌ای نسبتاً جدید است که تا ۲۵۰-۳۰۰ سال قبل به این شکل امروزی وجود نداشت و بیشتر موارد استفاده دارویی داشته است. در قرن چهاردهم در فرانسه توت فرنگی‌های وحشی از جنگل به زمین زراعتی منتقل شد و از آن به عنوان یک گیاه اهلی استفاده گردید. در جنگل‌های شمال ایران توت فرنگی وحشی به طور فراوان یافت می‌شود. به‌نظر می‌رسد که اولین رقم اصلاح شده در زمان صدارت اتابک اعظم از فرانسه به ایران آمد و به نام اتابکی خوانده شد.

---

در تالشی به توت فرنگی ارو یا می گویند

تالشهای آستارا  eh  ویابعضی ها اره نیز میگویندeri

دوشنبه 5 بهمن 1394 ساعت 18:39

لغت نامه دهخدا

اسب . [ اَ ] (اِ) (از پهلوی اسپ ) چارپائی از جانوران ذوحافر که سواری و بار را بکار آید. اسپ . فَرَس . نوند. برذون . نونده . باره . (حاشیه ٔ فرهنگ اسدی نخجوانی ). بارگی . ریمن . (برهان ). بارگیر. شولک . (صحاح الفرس ). ابوالمضاء. (السامی فی الاسامی ). ابوالمضا. (مهذب الاسماء). ابوطالب . ابومنقذ. ابوالمضمار. ابوالاخطل . ابوعمار. (مهذب الاسماء). هامة. (منتهی الارب ): فسکل ؛ اسب بازپسین . عُرن ؛ اسب بی زین . لخت ، اجرد؛ اسب بی مو. مصمت ؛ اسب بی نشان . بیم ، اشدف ؛ اسب بزرگ تن . سحیر؛ اسب بزرگ شکم . (منتهی الارب ). ابقع؛ اسب پیسه . (مهذب الاسماء). اسعف ؛ اسب پیشانی سفید. (منتهی الارب ). برذون ؛ اسب ترکی . (زمخشری ). عنجوج ؛ اسب جواد. عوّام ؛ اسب راهوار. شاهب ؛ اسب سپیدموی . فیخز؛ اسب سطبرنره . (منتهی الارب ). کمیت ؛ اسب سرخ . (صراح ). سِلَّغد؛ اسب (منتهی الارب ) :
بدو گفت شاها انوشه بدی
روان را بدیدار توشه بدی
بفرمای تا اسب و زین آورند
کمان و کمند گزین آورند.

فردوسی .

---

āsp = اسب

اوستا : aspa  اسپه

سانسکریت : ašva  اشوه

پارسی باستان : asa  در ترکیب ( asa – bāra  = اسواری )

پهلوی : asp

لاتین : equus

خلخالی : āsp

هرزندی : osb

سمنانی : osp

گیلکی : osb

فریزندی : asm

سرخه یی : asm , asb  

اورامانی : osp   ( 138 ).

http://www.talesh-iran.blogfa.com/cat-24.aspx

دوشنبه 5 بهمن 1394 ساعت 15:40

ایسپیهَ مَزگَت در تالش زادگاه زرتشت پیامبر ایرانی

نه تنها مسجد ریشه فارسی دارد بلکه جهنم و فردوس و چند واژه دیگر دینی  نیز چنین است . در اشعار فارسی واژه مَزگت که همان مَزکَد است بسیار به کار رفته است .

همچون کدویی سوی نبید و سوی مزگت
آکنده به گاورس که خرواری غنجی .    ناصرخسرو (دیوان چاپ تقوی صفحه 495).

تو مشرف تری ز هر مردم
همچو بیت الحرم ز هر مزگت      سوزنی (از آنندراج ).

صد مرد پیر و جوان ... اندر آن مزگت نشسته اند. (تاریخ بیهق ).
ای برادر می ندانم تا چت است
کت وطن گه دیر و گاهی مزگت است .

هنوز در کردستان ایران و عراق و ترکیه و سوریه واژه مِزگوت کاربرد دارد . مثلاً :  arom bo mezgotدر زبان کردی سورانی یعنی به مسجد می روم .در انگلیسی نیز mosque  و در ارمنی  maskit  باز هم ریشه در مَزگِت دارد .در اطراف کاشان هنوز به مسجد مَزگه می گویند . تالشی های اصیل نیز هنوز مَزگَت می گویند . زبان معیار موجب فراموش شدن این واژه کهن از زبان مردم شده . برخی به گمان اینکه این واژه گونه نادرست مسجد است تلفظ خود را تغییر داده اند . 

منظور از (مـَز)در مزکد یا مزگت  همان خداست  به کلمه مزدا توجه کنید که بخش نخست آن مز است و به کلمه کَد نیز دقت کنید هنوز در بسیاری از شهرهای ایران مانند نواحی اطراف کاشان مثل بادرود به خانه می گویند کَده . واژه های میکده و دانشکده و کدبانو و  کدخدا و... بیانگر این است که کد خانه است و مزکد یا مزگت که تغییر یافته ی آن است همان خانه خداست . 

زیبایی و توانمندی زبان عربی این است که واژگان زبان های دیگر را در وزن و ساختار زبان خود می برد و رنگ و چهره ی عربی بدان می بخشد . مثلاً همین مزگت را مسجد کرده و پس از آن با آن مشتقات دیگر ساخته است . اگر سخت این را باور می کنید به چند مثال دیگر توجه کنید که واژه های فارسی رنگ عربی به خود گرفته اند . یا به اصطلاح مُعَرَّب شده اند .

اندازه ==>هندسه     کنده یا کندک ==> خندق                                پردیس ==> فردوس      گناه ==> جُناح   

 استَبرَگ ==>اِستَبرَق      بنفش ==> بَنَفسَجیّ    ارغوانی ==> اُرجوانیّ  پسته ==> فُستُق        گهَنام ==> جهنم                                         اگر با دیدن اینکه جهنم هم فارسی است دیگر اصلاً حرف بنده را نمی پذیرید به صفحه 775 از جلد اول کتاب فرهنگ لاروس چاپ انتشارات امیرکبیر  مراجعه کنید .می بینید که در آن کلمه جهنم را فارسی معرب دانسته است .

البته برخی این واژه را نیز آرامی دانسته اند .نوشته : عادل اشکبوس

حال به فرهنگ های لغت برویم و ببینیم در باره مزگت یا مزکَد چه آمده است :

مزگت . [ م َ گ ِ ] (اِ) ۞ نمازخانه و مسجد. (ناظم الاطباء). خانه ٔ خدا. بیت اﷲ. (برهان ). مزکت . مژگت . (زمخشری ). به معنی خانه ای که برای پرستش پروردگار بسازند و هرکس خواهد در آن بندگی وعبادت کند و آن خانه را حرمت گذارند و پاک نگهدارندو چون خانه ٔ بندگی یزدان است به یزدان نسبت دهند و چون زاء و سین و تاء و دال تبدیل یافته اند معرب آن مسجد به فتح جیم ۞ است یعنی مکان سجده کردن . (آنندراج ). مسجد. (ترجمان القرآن ) (غیاث ) ۞ (رشیدی ) (دهار) (لغت فرس اسدی چ اقبال ص 51). نمازگاه . هر جائی که برای پرستش خدا سازند. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا). این کلمه آرامی است و از این زبان وارد عربی و فارسی شده است : پیغامبر علیه السلام به مزگت آمد و پیش خلق این آیت بخواند. (ترجمه ٔ طبری بلعمی ). و امروز هرکه آنجا رسیده است داند که آن ستونها و پایه ها همه از سنگ است و مزگت دمشق نیز همچنین است . (ترجمه ٔ طبری بلعمی ). و مزگت تمام نشد پس خویش سلیمان را وصیت کرد که آن مزگت را تمام کند. (ترجمه ٔ طبری بلعمی ).ابوسلمه وزیر آل محمد به مزگت اندر آمد جامه ٔ سیاه پوشیده بر منبر شد و خدای عزوجل را حمد و ثنا کرد. (ترجمه ٔ طبری بلعمی ). خدای تعالی بسوی زکریا وحی فرستاد که مادر مریم را بگوی که من این دختر را از تو به پسری قبول کردم و او را به مزگت آور و محرر کن و هرگز به مزگت اندر دختر نبوده زیرا که زن حایض شود و زن حایض را به مزگت نشاید آمدن . (ترجمه ٔ طبری بلعمی ). و اندر بیت المقدس مزگتی است که مسلمانان از هر جائی آنجا شوند به زیارت . (حدود العالم ). لهاسا، شهرکیست و اندر وی بتخانه هاست و یک مزگت مسلمانان است و اندروی مسلمانانند اندک . (حدودالعالم ). مشتری دلالت داردبر مزگت ها و منبرها و کنشت ها و کلیسا. (التفهیم ).
ببست رهگذر دیو و بیخ کفر بکند
بجای بتکده بنهاد مزگت و منبر.

عنصری .

باخدای عزوجل اندر مزگت ها چیزی را مپرستید و جز یادکرد خدای چیزی دیگر مگوئید. (تفسیر کمبریج چ متینی ج 2ص 491). و ما یاد کرد ترا بر داشته کردیم تا ترا هرروز به هرمزگتی اندر پنج بانگ نماز و پنج قامت یاد کنند (در تفسیر آیه ٔ «و رَفعنا لک ذِکرَک » ازسوره ٔ انشراح ). (تفسیر کمبریج ج 2 ص 601). چون بانگ تبیره رابشنیدند برخاستند و از مزگت بیرون شدند. (تفسیر کمبریج ج 2 ص 416).

اینک به این مدرک جالب ، توجه بفرمایید اسپی مزگت در تالش:

ایسپیهَ مَزگَت 

از رامین باباپور شکردشت

بنای ایسپیه مزگت باقیمانده یک آتشکده قدیمی و بزرگ در دیناچال تالش است. تمامی نشانه های معماری وکاربردی آن عملکرد مذهبی این بنا را تایید می کند.این بنا دردوران پس از اسلام  احتمالا بعد ازقرن سوم هجری به مسجد تبدیل شد و ظاهرا تا مدتها ی مدید مورد استفاده قرار می گرفته است. گذشته از اهمیت تاریخی و معماری بنا اینکه در اطراف آن باید شهری بزرگ وجود داشته باشد. مشغله فکری بسیاری از اندیشمندان در گیر با این موضوع است. بازسازی این بنا وتعریف حریم حفاظتی و برنامه عملیاتی می تواند هویت آنرا روشنتر ساخته و مجددا زندگی را به این محل بازگرداند.

بنای تاریخی اسپیه مزگت

ایسپیه مزگت از دو کلمه "ایسپی "در زبان تالشی به معنای سفید و"مزگت" در زبان اوستا به معنای مسجد تشکیل شده است.ایسپیه مزگت در دهکده کیش خاله در شمال آبادی دیناچال از آبادیهای جنوب اسالم در فاصله حدود 22کیلومتری جنوب شهر تالش واقع شده است.بنای مذکور در کرانه شمالی دیناچال رود و در یک و نیم کیلومتری شرق جاده تالش –انزلی واقع است. این بنا را می توان یکی از شگفت انگیزترین بناهای تاریخی گیلان دانست.
http://adel-ashkboos.mihanblog.com/post/386

---

یکشنبه 4 بهمن 1394 ساعت 22:26

ریشه یابی لغات

پاپوش. پیژامه. پایان

ریشه: «پای» «پای» فارسی باستان: «پاده» «پای» واژه پا را با فارسی: پایان، پایین مقایسه کنید.

تیپا «ضربه با نوک پا»؛

عربی دخیل: «ابد» از ایرانی: «ا- پد »«بدون پا» یعنی بدون پایان، بدون انتها« گرفته شده است.

عربی دخیل: بابوج، بابوش «دمپایی» از فارسی «پاپوش» گرفته شده است.

نیز پاپوش «هرچه که پا را بپوشاند» پاپوش با تغییرات جزیی در زبان فرانسوی استفاده می شود.

Babouche

پیژاما (پیژامه) این واژه فرانسوی از واژه فارسی پی جامه/ پای جامه گرفته شده است. و نیز مقایسه کنید با پایچه پاچه

پا تهی گشتن به است از کفش تنگ

رنج غربت به که اندر خانه جنگ (مولوی)

---

آذوقه

ریشه: دخیل است از ترکی: آزوق به معنی«خواربار لشکر»؛ درباره اشتقاق کلمه آذوقه از عربی: ذوق « مزه، طعم» آن چنان که برخی از محققان پنداشته اند. علامه دهخدا آذوقه را مصحّف «عدوقه» و «عذوقه» عربی به معنی «خوردنی« می داند.

نظر آخر اینکه لغت اوستایی«اذو» به معنی« جهدافزا، زورافزا، افزاینده توانایی» وجود دارد که هنوز ارتباطش با آذوقه معلوم نیست.

زمستان. نیروی زمینی

ریشه: نیرو در زبان پهلوی «نیروگ» بوده است. نیروگ به معنی « نیرو، قدرت» می باشد.

واژه نر مقابل مادّه از همین ریشه می باشد؛ در اوستایی اوستا به معنی «رجولیت، مردانگی».

ریشه: زمین در پهلوی «زمیک» در اوستا «زم» و زمین از همین زم است با پسوند «ین» نسبت، چنانکه در سیمین و زرین.

زمین یا زمیگ که می تواند از زم به معنی سرما برآمده باشد و یادمانی دیرپای باشد از سرمای ایران ویچ که نژاد آریایی را به کوچ از این سرزمین برانگیخت «زم» در واژه زمستان دیده می شود. زم که به معنی سردی است

گرچه به هوا بر شد چون مرغ همیدون

ورچه به زمین ور شد چون مردم مانی

منوچهری

برفتند با شادی و خرمی

چو باغ ارم گشت روی زمی

فردوسی

به لشکر بود نام و نیروی شاه

سپهبد چه باشد چو نبود سپاه

اسدی

---

ناوگان

ریشه: فارسی باستان «ناوییه» (کشتی) قیاس کنید با ناوک «نوعی از تیر» باشد .

ناوگان. ناوگان «مجموع کشتی های جنگی»

ناو «چوب میان خالی باشد که در گذشته های دور با استفاده از خالی کردن و تراشیدن میان درختان س تبر و قطور کشتی ( مخصوصاً کشتی های کوچک، قایق، کرجی) می ساختند.

واژه های مرتبط: در زبان انگلیسی navy به معنی کشتی جنگی، ناوگان و در زبان فرانسوی navire « کشتی، ناو» به همین جا مربوط می شود.

به وضوح ارتباط زبان های لاتینی و فارسی و سنسکریت دیده می شود که از زبان های «هندواروپایی» هستند.

در تحیر طفل می زد دست و پا

آب می بردش به ناو آسیا

عطار

---

بدخیم . دژخیم

ریشه: از : دژ، به معنی بد و زشت و درشت + خیم[1]، به معنی خوی و خلق. بسنجید با دژآگاه در پهلوی دژ (= دش) آکاس آمده به معنی بدآگاه و مجازاً به معنی خشمگین است. (مزدیسنا ص73)

واژه های مرتبط دژ، در واژه هایی چون: دژکام (بدکام، تلخ کام)، دژم.

واژه: دژخیم«بدخوی» نیز قس بدخیم «بدخو»

بزد مرد دژخیم پیش درش

نظاره برو بر همه لشکرش

فردوسی

یکی آنکه در لشکرم وقت پاس

ز دژخیم ترسم که آید هراس

نظامی

---

من ش. هومن. بهمن

معنی و ریشه واژه: من در واژه دشمن، از مصدر منیدن می باشد که خود از ریشه من به معنی «اندیشیدن، فکر کردن» می باشد.

این ریشه در واژه های هومن، هومان، بهمن (به + من) «اندیشه نیک» و دشمن (دش[2] + من) «اندیشه بد» وجود دارد.

مان که در جزء دوم شادمان و پشیمان دیده می شود نیز از همان ریشه من می باشد.پشیمان از پس (س به ش تبدیل شده) و از مان (من ش ) ترکیب یافته است، لفظاً: سپس اندیش، به معنی نادم، متأسف. پژمان صورت مخفّف پشیمان است.

ازو فرّ و بختم بسامان بود

و یا دل ز کرده پشیمان بود (فردوسی)

هر چه گفتیم، جز حکایت دوست

از همه گفته ها پشیمانیم (سعدی)

پی نوشت ها:

[1] - خیم در معنی زخم و جراحت نیز می باشد. خیم از واژه خستن در معنی «مجروح کردن».

[2] - دش به معنی زشت، بد.

بخش ادبیات تبیانhttp://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=157844

یکشنبه 4 بهمن 1394 ساعت 20:58

• 125
• صفحه 1
• 2
• 3